كتاب الطهارة (ایروانی)

كتاب الطهارة(ایروانی) اثر آیت‌الله علی ایروانی، نسخه تصویری است با موضوع فقه (بخش طهارت) به زبان عربی که نویسنده در آن احکام و آداب طهارت را بیان کرده است.

كتاب الطهارة
پدیدآوران	ایروانی، علی (نویسنده)
چاپ	1
تعداد جلد	1

ساختار

مباحث این کتاب، مانند سایر کتاب‎های طهارت در فقه ارائه شده است. البته بخشی درباره تحقیق در قاعده امکان در حیض دارد که افزون بر سایر کتاب‎های فقهی است. البته چون این نسخه، خطی است در ابتدا با متن نویسنده روبرو می‌شویم؛ یعنی این اثر تحقیق و پاورقی و فهرست و... ندارد.

گزارش محتوا

کتاب با این عبارات شروع می‌شود. «بسم‎الله الرحمن الرحيم. الحمدالله و سلام علی عباده الذين اصطفی. المقصد الأول في المياة و يقع البحث أولا في الأحكام المشتركة بين قاطبة المياه»؛ به نام خداوند بخشاینده بخشایشگر. ستایش مخصوص خداست و درود بر بندگان برگزیده‎اش. اولین مقصد درباره آب‎ها است و در آن ابتدا درباره احکام مشترک بین همه آب‎ها صحبت می‎کنیم. مصنف از صفحه 13 به بعد، احکام آب کر را بیان می‎کند و در صفحه 37 درباره مُلاقی با غساله استنجا بحث کرده و بیان می‎دارد: «لا اشكال و لا خلاف في طهارة ملاقي غسالة الاستنجاء...» در پاک بودن چیزی که با غساله استنجا تماس پیدا کند هیچ اشکالی نیست و علما در این مورد اختلاف‎نظر ندارند (اتفاق‎نظر دارند). او از صفحه 44 به بعد به بیان مباحث وضو می‎پردازد و درباره شستن صورت چنین می‎نویسد: «يجب غسل الوجه في الوضوء من أعلاه الی أسفله أعني من قصاص الشعر إلی منتهی الذقن هذا بحسب الطول و التحديد بحسبه المذكور ليس تحديداً تعبديا بل حذو الوجه العرفي»؛ در وضو شستن طول صورت از بالا به پایین (از رستنگاه مو تا چانه) واجب است و وجوب این مقدار از روی دلیل تعبدی در شستشوی این اندازه نیست بلکه حد عرفی صورت همین است. میرزاعلی ایروانی، در این بخش، به بیان احکام و متعلقات مباحث شستن و... در هریک از اعضای شستشو (دست‎ها و صورت) و اعضای مسح (سر و پاها)، حدود هرکدام، تعداد غسلات، حکم وضو در صورت وجود مانع از رسیدن آب، ترتیب، موالات و... می‎پردازد.

مباحث این کتاب، با بیان حرمت جلوس جُنُب در مسجد ادامه می‎یابد. نویسنده این مبحث را به‎صورت سؤالی شروع می‎کند؛ وی می‎پرسد: آیا آنچه به‎اتفاق نص و فتوی، به‎جز نادری از فتاوا، بر جُنُب درباره جلوس در مسجد حرام است، به همین عنوان جلوس و نشستن در مسجد می‎خورد یا عنوان وجودی‎ای [مانند جلوس و قعود] در اینجا وجود ندارد و هر چیزی غیر از مشی و عبور بر او حرام خواهد بود؟ وی با استناد به روایتی صحیح از حجر بن زائده، شستشوی تمام پوست (حتی جاهایی که با مو پوشیده شده) در غسل جنابت را واجب می‎داند. او مسئله وجوب ترتیب بین اعضای غسل و... را در ادامه بیان می‎کند و پس‎ازاین مباحث به بیان استبرا و اثر آن می‎پردازد؛ اثر استبرا در بول، طهارت هر رطوبت مشتبه دیگری است که بعدازآن از مخرج بول خارج شود و بقای وضو از دیگر آثار آن است. البته شیخ با این نظر مخالف است.

از صفحه 146 به بعد کتاب، احکام حیض و نفاس و استحاضه بیان شده. نویسنده، درباره اقل و اکثر زمان حیض چنین می‎نویسد: «قد استفاض نقل الإجماع علی أن أقل الحيض ثلاثة و أكثره عشرة و مدركه بعد الإجماع، نصوص مستفيضة مثل صحيحة ابن يقطين...»؛ نقل اجماع در اینکه کمترین زمان در حیض سه روز و بیشترین زمان، ده روز است، در حد مستفیض است و علاوه بر اجماع اخبار مستفیضه‎ای هم بر این امر داریم؛ مثل صحیحه علی بن یقطین... با پایان مباحث حیض، کتاب طهارت به گفته خود نویسنده در پایین صفحه 160، پایان می‎پذیرد. ولی او از صفحه 160 تا 172 بحثی درباره قاعده امکان در حیض را هم مطرح می‎کند.

وضعیت کتاب

این اثر یک نسخه خطی است و در اولین صفحه آن، تاریخ صفر 1350 ذکر شده است که ظاهراً تاریخ کتابت آن است؛ اما نویسنده در پایان کتاب طهارت به‎طور کامل تاریخ پایان تحقیق مطالب این بخش از کتاب (دوم غدیر سال 1349) و کتابت آن به دست خودش (علی ایروانی) در 29 صفر 1350 را ذکر کرده است. همچنین در صفحه 160 کتاب نوشته، «هذا تمام حررته عند بحثی لکتاب الطهارة/ سنه 1351/ العبد علی الایروانی». در حواشی کتاب متونی نوشته شده است. مثلاً در صفحه 2 در سمت چپ و صفحه 3 در بالای صفحه حاشیه زده شده است. در پایین صفحه به‎جای شماره صفحه، کلمه‎ای که صفحه بعدی با آن آغاز می‌شود آمده است مثلاً در انتهای صفحه 5 به‎جای شماره 5 کلمه «الثانی» آمده که کلمه آغازین صفحه 6 است. مصنف، هر بخش یا مسئله را با بسم‎الله الرحمن الرحیم شروع می‎کند، ازاین‎رو در این کتاب، بسمله را زیاد مشاهده می‎کنیم.

منابع مقاله

متن کتاب.