طرق الكشف عن مقاصد الشارع

طرق الكشف عن مقاصد الشارع، اثر نعمان جغیم، تحقیقی است پیرامون راه‎های استخراج و کشف مقاصد شارع، از متون و نصوص شرعی.

‏طرق الكشف عن مقاصد الشارع
طرق الكشف عن مقاصد الشارع
پدیدآورانجغیم، نعمان (نويسنده)
ناشردار النفائس
مکان نشراردن - عمان
سال نشرمجلد1: 2014م , 1435ق,
شابک978-9957-80-141-0
موضوعفقه - فلسفه

استقراء (اصول‌ فقه‌)

فقه - تفسير و استنباط

اصول - فقه
زبانعربی
تعداد جلد1
کد کنگره
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو باب و هر باب در چندین فصل، تنظیم شده است.

در آغاز هر باب، به موضوعات مطرح‎شده در فصول آن، اشاره گردیده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ضمن تبیین موضوع کتاب و اهمیت آن، به سابقه تحقیق پیرامون این موضوع اشاره شده و در پایان نیز خلاصه‎ای از مطالب فصول کتاب، ذکر گردیده است[۱].

باب اول، پیرامون کیفیت به دست آوردن و فهمیدن مقصود از منطوق و مفهوم نصوص بوده و مشمتل بر پنج فصل زیر است: فصل اول، به‎مثابه تمهید موضوع می‎باشد؛ زیرا دربردارنده تعریف مقاصد شریعت، بیان انواع و تقسیمات آن بوده و در آن، به‎تفصیل، به بیان اهمیت علم به مقاصد شریعت، مخصوصا برای کسی که متصدی فتوی و اجتهاد است، پرداخته شده است؛ با این بیان که این علم، به فهمیدن بهتر نصوص و ادراک معانی خفی آن و ترجیح در تعارضات و حسن تنزیل نصوص بر واقع، کمک می‎کند[۲].

فصل دوم، در بیان این موضوع است که ظواهر نصوص، اولین منبع استخراج مقاصد شارع می‎باشد؛ زیرا نصوص قالب اصلی و ظرف امر و نهی شارع بوده و متضمن اراده اوست[۳].

زمانی که آشکار می‎گردد این ظواهر، غیر مقصود بوده و یا در درجه‎ای از وضوح نیست که بتوان مقاصد شارع را مباشرتا از آنها استخراج نمود، پژوهشگر به سراغ قرائنی که در خطاب وجود دارد رفته تا به کمک آنها، مقصود شارع را دریابد. این مسئله، موضوعی است که در فصل سوم، مورد کنکاش قرار گرفته است[۴].

زمانی که منطوق نص، وافی به مقصود شارع نباشد، مجتهد از خلال بحث از علل و حکمت نصوص، به معقول نص و مسالک علل مراجعه خواهد کرد. این موضوع، در فصل چهارم بررسی شده است[۵].

فصل پنجم، به کیفیت دلالت سکوت شارع بر مقاصد وی از خطاباتش و... اختصاص یافته است[۶].

در باب دوم، در شش فصل زیر، به کیفیت و چگونگی استخراج مقاصد شارع از طریق استقرا و اقوال و نظریات مطرح‎شده درباره این موضوع، پرداخته شده است: در فصل نخست، به بررسی تعاریف قدیم و جدید استقرا و بیان اقسام آن و دلالت هر قسم از آن، پرداخته شده است[۷].

در فصل دوم، به بحث پیرامون چگونگی استقرا در علوم شرعی و نیز به اثبات این امر پرداخته شده است که استدلال استقرایی، استدلالی اصیل در علوم شرعی بوده و حاصل انتقال از تراث یونانی به عالم اسلامی نیست[۸].

در فصل سوم، به بحث پیرامون این موضوع پرداخته شده است که شاطبی، بارزترین شخص از اصولیون بوده که مبحث استقرا را در استخراج مقاصد شریعت، مورد اعتنا قرار داده است. در این فصل، ابتدا به تعریف استقرا و بیان اساس آن نزد شاطبی پرداخته شده و سپس دیدگاه وی درباره استقرا، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۹].

فصل چهارم، به بررسی دیدگاه ابن عاشور پیرامون اعتبار استدلال استقرایی به‎منظور کشف مقاصد شریعت و کیفیت تطبیق با آن، اختصاص یافته است[۱۰].

فصل پنجم، مطالعه‎ای است ارزیابانه پیرامون استدلال استقرایی و بیان فرق‎های واجب‎المراعات میان استقرا در علوم طبیعی و میان استقرا در علوم شرعی به‎طور خاص و در علوم اجتماعی به‎طور عام [۱۱].

فصل آخر، مطالعه‎ای است تطبیقی برای بیان کیفیت استفاده از استدلال استقرایی در استخراج و کشف مقاصد عامه شریعت اسلامی و چگونگی استخلاص کلیات از جزئیات نصوص و احکام[۱۲].

خاتمه به بیان خلاصه برخی از مباحث و پاره‎ای سفارش‎ها، اختصاص یافته است[۱۳].

وضعیت کتاب

فهرست مطالب و منابع، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‎ها، علاوه بر ذکر منابع[۱۴]، به توضیح معانی آیات، اشعار و برخی از موضوعات نیازمند تشریح و توضیح متن، پرداخته شده است[۱۵].

پانویس

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها