ابن جزله، یحیی بن عیسی
يحيى بن عيسى بن جزلة، ابوعلى شف‌الدين بغدادى، پزشک و داروشناس مسيحى است كه مسلمان شد. او در غرب به نام‌هاى بن جسله، بين جزله و بوهه هيليهه (ظاهرا تغيير يافته بوعلى) معروف است.
تولد
درباره تاريخ تولد او، آگاهى در دست نيست، ولى مى‌دانيم كه وى با المقتدى بامرالله معاصر بوده است. از این رو، و با توجه به قراين ديگر، احتمال مى‌رود كه در دهه دوم سده 5ق متولد شده باشد. زيرا هنگامى كه در سال 466ق مسلمان شد، مردى میان سال بود. سال درگذشت او را نيز مآخذ متقدم عموماً493ق كه نخستين سال اشغال بيت‌المقدس به دست صليبيان است، نوشته‌اند. اما برخى مانند قطفى و به پيروى از او ابن عبرى، درگذشت او را سال 473ق مى‌دانند كه درست به نظر نمى‌رسد. زيرا ابن جزله بيشتر آثار علمى خود را به نام المقتدى بامرالله تألیف كرده است كه در سال 467ق به خلافت رسيد و بعيد به نظر مى‌رسد كه آن آثار را در مدت 6 سال آخر زندگى خود نوشته باشد. خاصه آن‌كه ابن خلكان، «رسالة في الرد على النصارى» نوشته ابن جزله را در سال 485ق، نزد خود وى خوانده است.
اساتید
ابن جزله، دانش پزشکى را در آغاز از مسيحيان كرخ بغداد و آنگاه نزد ابوالحسن سعيد بن هبةالله فراگرفت و در طب نظرى و علمى یکى از نام‌آوران عصر خود شد، چنان‌كه او را قرين ابن سينا، ابن بطلان و ابن تلمیذ آورده‌اند. ابن جزله پس از فراگرفتن طب به تحصيل منطق همت گماشت و آن‌را نزد ابوعلى بن الولید، شيخ معتزله- كه در علم كلام و منطق استاد زمانه بود آموخت و به دعوت استاد، اسلام را پذيرفت و گویا چون خطى نیکو داشت، برای نوشن سجلات به عنوان كاتب به خدمت ابوعبدالله دامغانى، قاضى القضات بغداد در آمد. وى همسايگان، فقرا و مساكين را بدون اجرت معالجه مى‌كرد و حتى هزينه داروى آنان را مى‌پرداخت. وى به ادبيات دلبستگى داشت و شعر نيز مى‌سرود، از قبيل قصيده‌اى كه در ستايش پيامبر اكرم(ص) سروده است. ابن جزله در بستر مرگ، کتاب‌هاى خود را وقف کتابخانه مقبره ابوحنيفه كرد.
آثار
وى در طول زندگى پربارش، آثارى چند در زمینه طب و تاريخ به رشته تحرير درآورد كه برخى از آن‌ها به روزگار ما نيز رسيده است. مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از:
- تقویم الابدان في تدبير الانسان يا منهاج البيان في تقویم الابدان.
- منهاج البيان في ما يستعمله الانسان، کتابى است در داروسازى.
- الرد على النصارى. ابن جزله پس از پذيرش اسلام این کتاب را در ستايش دين اسلام و انتقاد از مسيحيت، خطاب به راهبى به نام اليا به رشته تحرير درآورد.
- مختار مختصر تاريخ بغداد، گزيده‌اى از تاريخ بغداد خطيب بغدادى است.
- مدح الطب و موافقته للشرع و الرد على من طعن عليه، در فضائل طب است.
- الاشارة في تلخيص العبارة[۱].
پانویس
- ↑ دیانت، اکبر، ج3، ص234
منابع مقاله
دیانت، اکبر، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.