بهاءالدین بغدادی، محمد بن مؤید
محمد بن مؤيد بهاءالدين بغدادى (بغدادكى) خوارزمى از منشيان و مترسلان بنام قرن ششم هجرى، در بغدادك، از نواحى خوارزم متولد شد.
| نام | بهاءالدین بغدادی، محمد بن موید |
|---|---|
| نامهای دیگر | بغدادی، ب‍ه‍اء ال‍دی‍ن محمد بن مؤید
ب‍ه‍اء ال‍دی‍ن محمد بغدادی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04039AUTHORCODE |
بهاءالدين در دربار سلطان علاءالدين تكش خوارزمشاه (د596ق) منصب دبيرى داشت. سال تولد، وفات و جزئيات زندگى او معلوم نيست؛ اما آنچه از منابع كهن به ويژه «تاريخ جهانگشاى جوينى» برمى‌آيد، اين است كه وى در 582ق، هنگامى كه سلطان تكش خوارزمشاه، شادياخ را محاصره مى‌كند، ملازم ركاب او بوده است. اين محاصره دو ماه به طول مى‌انجامد و سپس ميان سلطان تكش با سنجرشاه (د595ق)، حاكم شادياخ، صلح‌نامه‌اى امضا مى‌شود. سلطان تكش دست از محاصره مى‌كشد و منشى خود، بهاءالدين بغدادى را به همراه دو تن ديگر، براى اتمام مصالحه نزد منكُلبِك (منگلى بيك)، اتابك سنجرشاه مى‌فرستد. منكُلبِك، بهاءالدين را با همراهانش محبوس كرد و مقيّد، نزد سلطان شاه (د589ق)، برادر كوچكتر تكش كه با وى در جنگ بود، فرستاد.
بغدادى از 582 تا 585ق، در زندان به سربرد و سرانجام، بعد از مصالحه تكش با سلطان شاه، با همراهان خود نزد تكش بازگشت.
درباره سال وفات بهاءالدين بغدادى، برخى گفته‌اند: وقتى كه شمس‌الدين مسعود، وزير سلطان تكش به دليلى نامعلوم از بهاءالدين آزرده خاطر شد، وى را محبوس كرد و او در حبس، به سال 545ق درگذشت؛ اما سال وفات ياد شده مسلماً نادرست است، زيرا به روايت «تاريخ جهانگشا»، بهاءالدين بغدادى در 588ق زنده بود و در جوين با جد پدرى عطاملك جوينى، يعنى بهاءالدين محمد بن على در حضور سلطان تكش مناظره كرده است.
به گفته برخى نويسندگان، بهاءالدين بغدادى برادر كوچكتر مجدالدين بغدادى، صوفى، شاعر و نویسنده اواخر سده 6 و اوايل سده 7ق است. ظاهراً بهاءالدين با خاقانى شروانى نيز آشنايى داشته است و برخى محققان، قصيده خاقانى را به مطلع: «طفلىّ و طفيل توست آدم خردىّ و زبون توست عالم» در مدح بهاءالدين مى‌دانند، چنان‌كه در يكى از نسخ خطى ديوان خاقانى، عنوان اين قصيده چنين است: «در مدح و ستايش بهاءالدين محمد، دبير خوارزمشاه بن ايل ارسلان».
فروزانفر با استناد به اين نكته و نيز با توجه به چند بيت از خاقانى، بر آن است كه خاقانى قطعاً آن قصيده را در 580ق در ستايش بهاءالدين بغدادى سروده است تا براى تدارکسفرش به خوارزم، نزد سلطان تكش سفارش كند.
آثار
1. التوسل الى الترسل، يا رسالات بهایى (مشهورترين اثر بهاءالدين بغدادى)
2. «رساله شادياخ» يا «رساله حبسيه»، (نامه‌اى است بلند به سبک التوسل الى الترسل)
3. اشعار (چند قصيده عربى و فارسی، مفردات و قطعاتى كه در جاى جاى منشآتش در كتاب التوسل الى الترسل و در بعضى از تذكره‌ها آمده است.)
منابع مقاله
دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد 13، صفحه 62