دانشنامه قرآن‌پژوهان ایران
دانشنامه قرآن‌پژوهان ایران، کتابی است در موضوع معرفی پژوهشگران حوزه علوم قرآن و آثار آنها که توسط سعید بهمنی صورت گرفته است.
| دانشنامه قرآن‌پژوهان ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بهمني، سعيد (گردآورنده) دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم. مرکز فرهنگ و معارف قرآن (تهيه کننده) |
| ناشر | بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم) |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1386ش, |
| شابک | 964-548-252-5 |
| موضوع | قرآن پژوهان - ايرن - سرگذشت نامه و کتاب شناسي |
| زبان | فارسي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 66/95 /ب9د2 |
جلد نخست این دانشنامه، نخستین مرحله از طرح جامع چهار مرحلهای دانشنامه قرآن‌پژوهان است و مراحل بعدی آن، نگارش دانشنامه قرآن‌پژوهان جهان اسلام، غیر مسلمانان و در ایران و جهان است[۱].
نویسنده در مقدمه این کتاب هدف از این طرح را چنین بیان میکند: دسترسی به منابع انسانی متخصص و کارآمد در همه دانشها مستلزم شناسایی، ایجاد زمینه ارتباط با آنان و تسهیل این ارتباط است و طبعاً علوم و معارف قرآنی نیز مستثنا از این مهم نبوده و نیاز مدیران تحقیقاتی در دانش وحیانی به آن، کمتر از دیگر مدیران پژوهش در علوم اسلامی یا بشری نخواهد بود؛ ازاینرو شناخت و فراهم کردن زمینه بهرهمندی از آن معادن و گنجینههای نهفته در اقصی نقاط کشور و دانشآموختگان مدرسه وحی از اهداف اصلی اثر حاضر است[۲].
ساختار
بعد از پیشگفتار مرکز فرهنگ و معارف قرآن - که بهعنوان تهیهکننده در این اثر ایفای نقش نموده - و مقدمه نویسنده، معرفی سیصد قرآنپژوه و آثار آنان آمده است.
قالبی که نویسنده برای هرکدام از قرآن‌پژوهان در نظر گرفته است، چنین است: نام خانوادگی، نام یا نام مستعار، تصویر قرآنپژوه، نام پدر، سال و محل تولد، شغل، نشانی منزل و محل کار، رتبه علمی (حوزوی و دانشگاهی)، سفرهای علمی خارجی، نقشها (سمتها) و فعالیتها، تدریس قرآنی، آثار (کتاب و مقاله) چاپشده و چاپنشده[۳].
این اثر بهترتیب حروف الفبا و بر اساس نام خانوادگی قرآن‌پژوهان معاصر ایران مرتب شده است.
گزارش محتوا
پیشگفتار مرکز فرهنگ و معارف قرآن، به بیان نقش خویش در انتشار آثار مرتبط با قرآن و این اثر اختصاص یافته است[۴] و مقدمه نویسنده به بیان اهمیت قرآن‌پژوهان و قرآنپژوهی، پیشینه آن و مراحل و چگونگی گردآوری این اثر پرداخته است[۵].
مقصود نویسنده از قرآنپژوه، کسی است که دستکم دارای یک اثر قابل پذیرش بهعنوان اثر علمی و مفید قرآنپژوهی اعم از مقاله و کتاب یا سایر آثار رسانهای از قبیل برنامههای صدا و سیما باشد و یا در پدید آوردن اینگونه آثار مشارکت علمی داشته باشد؛ همچنین فارغالتحصیل کارشناسی ارشد به بالا که دستکم یک پایاننامه قرآنی را دفاع کرده باشد. مقصود از اثر قرآنی، اثری است که بر اساس یک موضوع قرآنی پدید آمده و منبع اصلی تحقیق در آن، قرآن کریم بوده باشد. مقصود از موضوع قرآنی، موضوعی است که مربوط به یکی از مسائل علوم یا معارف قرآن میشود[۶].
انتخاب و گزینش قرآن‌پژوهان بر اساس تعریفهای فوق صورت گرفته است. بر این اساس عدد آنان به هفتصد میرسد که نویسنده به بیان اطلاعات مربوط به سیصد نفر از آنان مبادرت ورزیده است[۷].
اطلاعات نویسنده از هریک از قرآن‌پژوهان از راههایی همچون: خودنوشت، مصاحبه با قرآنپژوه یا یکی از نزدیکان وی و تحقیق در منابع موجود به دست آمده است[۸].
هدف از گردآوری این اثر، فراهم کردن زمینه شناخت پژوهشگران حوزه علوم و معارف قرآنی و نیز ارتباط علمی با آنان است؛ بهگونهای که مدیران پژوهشی، آموزشی و فرهنگی بتوانند با استفاده از این منبع، بهراحتی به اطلاعات مفیدی از قرآن‌پژوهان دست یابند و در صورت لزوم برای شکلگیری خدمات متقابل علمی و پژوهشی در قالب رهبری اجرای طرحها، راهنمایی و نظارت بر تحقیقات، مشاوره و گفتگوهای علمی با آنان ارتباط برقرار کنند.
افزون بر این، کارکردهای این مجموعه عبارت است از:
- شناخت قرآن‌پژوهان با توجه به آثار آنان؛
- شناخت آن دسته از قرآن‌پژوهان که سابقه تدریس در حوزه یا دانشگاه دارند؛
- امکان بهرهمند شدن از مشاوره و خدمات علمی آنان، در فرایند برنامهریزی پژوهش در قرآن کریم؛
- امکان ارتباط و پیشنهاد تحقیق، تألیف، ترجمه کتاب یا مقاله و بهطور کلی اجرای طرحهای علمی برای مراکز و گروههای پژوهشی و تحقیقاتی دیگر؛
- ایجاد زمینه دعوت از آنان برای نشستهای علمی - تخصصی در قالب کرسیهای نظریهپردازی؛
- فراهمسازی زمینه فراخوانی آنان به همایشهای علمی و پژوهشی قرآن، با توجه به شناختی که از آثار و گرایشهای آنان به دست میآید؛
- بزرگداشت و تکریم قرآن‌پژوهان از راه معرفی آنان به جامعه علمی کشور و زندهنگاهداشتن نام آنان[۹].
برخی از ویژگیهای اثر
- نویسنده با رعایت اختصار و نیز پرهیز از ارزشگذاری افراد، القابی چون آیتالله، حجتالاسلام، استاد، دکتر و مانند اینها را از همه نامها حذف کرده است[۱۰].
- در ارائه گزارشها تنها به آنچه در زیر عنوانهای گزارش از سوی قرآنپژوه تهیه شده، اکتفا میشود و هیچگاه مشخصات، مورد تحلیل و بررسی یا ارزیابی و نقد قرار نمیگیرد[۱۱].
- ایشان نسبت به آدرس منزل و محل کار قرآن‌پژوهان دقت لازم داشته؛ بهگونهای که نام شهر، خیابان، کوچه، شماره صندوق پستی، شماره تماس، نمابر، آدرس ایمیل و وبسایت آنان آورده است.
- وی در ذکر نام کتابهای قرآن‌پژوهان، به موضوع، تعداد جلد، زبان، نوبت آخرین چاپ، محل نشر، ناشر، سال نشر، قطع، تعداد صفحه و تعداد نسخههای چاپشده اشاره کرده است[۱۲].
وضعیت کتاب
فهرست محتویات در ابتدای کتاب آمده است. تصویری از شناسه قرآن‌پژوهان که نویسنده آن را تهیه دیده، بههمراه تصویر فهرست جدولی قرآن‌پژوهان با رموز خاص خود در انتهای کتاب آمده است.
کتاب، فاقد پاورقی و فهارس فنی است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.