شرح الفاسي علی الشاطبية
شرح الفاسي علی الشاطبية المسمی باللآلي الفريدة في شرح القصيدة، شرح محمد بن حسن بن محمد فاسی (متوفی 656ق)، بر «حرز الأماني و وجه التهاني»، معروف به شاطبیه، تألیف ابومحمد شاطبی (متوفی 590ق) است. عبدالله ربیع محمود حسین، بر این کتاب مقدمه نوشته است. تحقیق و پاورقیهای کتاب نیز به قلم عبدالرازق بن علی بن ابراهیم موسی است.
| شرح الفاسي علی الشاطبية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شاطبي، قاسم بن فيره (نويسنده)
حسين، عبد الله ربيع (مقدمه‌نويس ) موسي، عبدالرزاق بن علي (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | شرح الفاسي علي الشاطبية، المسمي باللآلي الفريدة في شرح القصيدة
حرز الاماني و وجه التهاني. شرح اللآلي الفريده في شرح القصيده |
| ناشر | مکتبة الرشد ناشرون |
| مکان نشر | عربستان - رياض |
| سال نشر | مجلد1: 2005م , 1426ق,
مجلد2: 2005م , 1426ق, مجلد3: 2005م , 1426ق, |
| موضوع | شاطبي، قاسم بن فيره، 538 - 590ق. حرز الاماني و وجه التهاني - نقد و تفسير
شعر عربي - قرن 6ق. قرآن - قرائت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 75/4 /ش2 ح40272 |
آثار متعددی که در شرح بهصورت منظوم یا منثور بهمنظور آسان کردن آمـوزش قرائات هفتگانه تدوین شد و تأثیر بسزایی در رونق و گسترش این قرائات داشت، بسیارند که در این میان، دو تألیف بهطور خاص جلوهگر است:
- التيسير في القراءات السبع: این کتـاب تـألیف ابوعمرو عثمـان بــن ســعید دانـی اندلسـی (٤٤٤ق) اسـت. از جملـه ویژگیهای این کتاب، اختصار و حذف روایات افزون بـر دو راوی از قـراء سـبعه، اتقـان و استحکام مطالب، پرهیز از نقد قرائات و اکـتفا بـه نقل آنهاست.
- قصیده حرز الأمـاني و وجـه التهاني، معروف به قصیده شاطبیه: سروده ابوالقاسم شاطبی اندلسی (متوفی 590ق)، از جمله منابع مهم علوم و فنون قرائات است که در قرن ششم تألیف شده است. این قصیده در واقـع، شـکل منظـوم کتـاب التيسير و تـعـداد ابـیات آن بالغ بر ١١٧٣ بیت است. در این قصیده، شاطبی برای هریک از قاریـان و راویـان هفتگانه رمزی را برگزیده و به قرائت ایشان اشاره میکنـد. البتـه در شـش مـورد، شـاطبی وجهی از قرائات سبع را غیر از آنـچه در التيسير آمده را بیان میکند. بر این قصیده تاکنون دهها شرح و توضیح نوشته شـده است. از جمله این شروح میتوان به فتح الوصيد تألیف علی بن محمـد سـخاوی (٦٤٣ق)، كنز المعاني تألیف جعبری (٧٣٢ق)، سراج القاري المبتدي و تذكار المقرئ المنتهي، تـألیف ابن قاصح بغدادی (٨٠١ق ) اشـاره کرد[۱].
در ابتدای کتاب، شرح حال محقق و آثار او مورد بررسی قرار گرفته است و پس از آن مقدمههایی به قلم عبدالله ربیع محمود حسین، محمد تمیم زعبی و محمد احمد ابوزید بر کتاب نوشته شده است[۲].
محقق کتاب در مقدمه، امتیازاتی را که سبب شده این اثر را برای تحقیق برگزیند، برشمرده است. بحث در ریشههای لغت و لهجههای آن، اشتمال بر بسیاری از مذاهب لغویون، نحاة و قراء پیشین، بررسی و تحقیق موضوع با تعلیل و احتجاج، کمال در نص و تقدم زمان تألیف، از جمله ویژگیهای این شرح است[۳].
وی همچنین فعالیتهای تحقیقی خود در این کتاب را در سه بخش دانسته است:
- بخش اول: مقدمه، شرح حال مختصر مؤلف و شارح، توضیح کوتاهی پیرامون علم قرائت و تطورات آن و اولین کسی که در این موضوع اثری نوشته است، مبادی علم قرائت، تعریف و فایده آن، فرق بین قرائات و روایات و طرق، مقایسه مختصر بین «اللآلي الفريدة» فاسی (متوفی 656ق) و «كنز المعاني» محمد بن احمد موصلی (متوفی 656ق).
- بخش دوم: تحقیق کتاب که مشتمل بر معرفی نسخههای کتاب، بررسی صحت انتساب کتاب به مؤلف، شیوه تحقیقی محقق، نص کتاب و تعلیقات و پاورقیهای آن است.
- بخش سوم که عبارت است از خاتمه و فهارس فنی[۴].
فهارس مصادر و مراجع مخطوط و مطبوع بهتفکیک، ابیات و مصراعها، اعلام و فهرست مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- محفوظی موسوی، سید یوسف، «نقد و بررسی کتاب البدور الزاهرة في القراءات العشر المتواترة من طريقي الشاطبية و الدري»، پایگاه مجلات تخصصی نور، بینات، زمستان 1376، شماره 16، صفحه 126 تا 136، به آدرس اینترنتی:
- حاجی اسماعیلی، محمدرضا، «گستره جغرافیای تاریخی قرائات در جهان اسلام»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مطالعات قرائت قرآن، بهار و تابستان 1393، شماره 2، صفحه 109 تا 128، به آدرس اینترنتی:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1103761