طهران قدیم

طهران قديم، نوشته جَعفَر شَهرى باف - آذر ش. از نويسندگان ايرانى و پژوهنده تاريخ تهران. شهرى در اين كتاب، حال و هواى تاريخى تهران را با جزئياتش در قرن سيزدهم بيان مى‌كند.

طهران قدیم
پدیدآوران	شهری‌باف، جعفر (نویسنده)
ناشر	معين
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1383 ش
چاپ	4
شابک	‎964-5643-66-x
موضوع	تهران - آداب و رسوم - قرن 13ق. تهران - اوضاع اجتماعی - قرن 13ق. تهران - تاریخ - قرن 13ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	5
کد کنگره	‏DSR‎‏ ‎‏2079‎‏ ‎‏/‎‏ﻫ‎‏865‎‏ ‎‏ش‎‏9‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نویسنده سبب تألیف آن را توجه به عامه مردم علاقه به توصيف اوضاع و احوال تهران در پيش از پنجاه سال پيش دانسته است.

ساختار

كتاب در پنج مجلد تنظيم گرديده است. در چهار جلد اول مطالب فصل‌بندى نشده‌اند و فاقد ساختار منظم‌اند؛ اما مجلد پنجم به موضوع آشپزى اختصاص يافته است.

گزارش محتوا

اين كتاب متضمن اطلاعات گسترده و مشروح درباره وقايع و آداب و رسوم و مشاغل در تهران است. بسيارى از مطالب خاطرات ايام كودكى اوست. وى بر واقعى بودن مطالب اين كتاب و اثر ديگرى كه راجع به تهران نوشته تاكيد دارد و آنها را دائره‌المعارفى درباره تهران مى‌شمارد. برخى اين كتاب را نوعى دانشنامه فرهنگ و زبان عاميانه مردم تهران در آغاز قرن بيستم وصف كرده‌اند و با آثار هدايت در فولكور قابل مقايسته دانسته‌اند. شهرى به شرح آيين‌ها و مراسمى توجه نشان داده كه برخى از آنها امروزه برگزار نمى‌شوند، همچنين از مشاغلى ياد كرده كه امروزه ديگر وجود ندارند.

در مجلدات اول تا چهارم، از محلات تهران و حدود آنها، انواع پيشه‌ها، برخى عمارات، تعزيه‌خوانى و عزادارى محرم، پهلوانان مشهور، برخى از مظاهر تمدن جديد، مساجد، بقاع، نمايش، قهوه‌خانه‌ها، انواع سرگرمى‌ها، طب و طبابت، جشن‌ها، نوروز، نذورات، مراسم مربوط به خواستگارى، اسامى ماه‌هاى شمسى و قمرى، برخى از احكام دينى، علوم غريبه، سنن و عقائد، تعليم و تربيت كودكان، آرايش و پوشش و رفتار مردم گفتگو شده است.

جلد پنجم، به آشپزى اختصاص يافته و در آن و همچنين در جلد چهارم، از انواع اطعمه و اشربه، مربا و ترشيجات و خواص خوراكى‌ها ياد و دستورالعمل تهيه انواع غذاها با ذكر جزئيات شرح داده شده است. همچنين در لابلاى مطالب، گاه به مناسبت اشعارى درج گرديده است. شهرى ضمنا حكاياتى چاشنى اثر خود كرده و از معرفى متون كهن مربوط به آنها نيز غافل نمانده است. وى درباره مشاغل گوناگون كه خود زمانى با شمارى از آنها از نزدیک آشنا شده، توضيحات دقيق و مفيدى داده است. وى همچنين دعاهايى را كه ارباب حِرَف به هنگام كار بر زبان ميرانده‌اند، نقل كرده است. شهرى، با ظرافت، چگونگى ورود نوع جديد زندگى، مقاومت گاهگاهى در مقابل تجدد و جاگرفتن تدريجى آن در زندگى مردم و بسط و تكامل آن را شرح داده است.

تهران قديم بيشتر با استفاده از خاطرات مؤلف نوشته شده است، به خلاف آثار ديگر درباره اين شهر، همچون تهران در گذشته نزدیک از زمان، نوشته حسين جودت، تهران در گذشته و حال از حسين كريمان و...

اين اثر پنج جلدى، حاوى تصاوير متعددى است كه از منابع مستندى؛ چون آرشيو على خادم نقل شده است. استفاده مناسب از امثال و اشعار و تعبيرات كنايى زبان كتاب را شيرين و رنگين ساخته است. شمارى از آنها رهاورد مهاجرانى است كه از ديگر نقاط به تهران كوچ می‌كردند.

وضعیت کتاب

هر يك از مجلدات اين كتاب داراى پاورقى‌هايى به قلم مؤلف و مجلدات يك تا چهار مشتمل بر فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:

فهرست عكس‌ها، فهرست عمومى اعلام.

منابع مقاله

1- عليزاده، مه‌بانو، فرهنگ آثار ايرانى - اسلامى، جلد دوم، ص480.

2- مقدمه مؤلف.

3- متن كتاب.