ابن عطیه، عبدالحق بن غالب
ابومحمد عبدالحق بن غالب بن عبدالرحمن بن غالب محاربى متولد 481 ق-1088م و متوفاى 541 ق-1147 م، مفسر و محدث مالكى مذهب و از رجال سياسى اندلس در دورۀ مرابطون.
| نام | ابنعطیه، عبدالحق بن غالب |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابنعطیه، ابومحمد
ابنعطیه، عبدالحق بن اب‍ی‌ب‍ک‍ر ابنعطیه م‍ت‍اخ‍ر محاربی، ابومحمد عبدالحق بن غالب |
| نام پدر | |
| متولد | 1088 م |
| محل تولد | |
| رحلت | 542 ق یا 1147 م |
| اساتید | |
| برخی آثار | المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02711AUTHORCODE |
نسب ابن عطیه
نياى بزرگ وى عطيه از مهاجران عرب به اندلس بود و نسبش به تيرۀ محارب از بنى مضر مى‌رسيد.موطن او غرناطه بود.
وی در سال 481ق در خاندانى از اهل علم و ادب متولد و پرورش يافت.
اساتید
پدرش از نخستين استادان او بود كه در شكل‌گيرى شخصيت علمى وى نقش بسزايى داشت.
پدربزرگش، عبدالرحمن و جد پدرش غالب نيز از عالمان اندلس بودند.
رابطه ابن عطیه با حاکمیت
ابن عطيه در جوانى با حكومت مرابطون رابطۀ خوبى نداشت ولى این اختلاف مانع از آن نشد كه در 503ق (1109 م) برای شركت در جنگ با مسيحيان به مرز طلبيره رود. مرور زمان و احتمالا حضور ابن عطيه در صحنه‌هایى چون نبرد طلبيره موجب شد تا حاكمان مرابطى نسبت به وى خوشبين گردند و او را به خود نزدیک سازند، چنانكه ابن عطيه در جريان جنگ میان مسلمانان و مسيحيان در سر قسطه همراه امیر بود. ابن عطيه حتى از اينگونه فرصتها نيز برای كسب علم بهره مى‌جست و در این سفرها نزد علماى آن ديار به كسب دانش مشغول مى‌شد.در بسيارى از جنگهاى مرابطون شركت مى‌كرد.وى علاوه بر حضور مستقيم با به خدمت گرفتن نفوذ اجتماعى و سخنورى خود در این جنگها نقش مغالى ايفا مى‌كرد.وى در 529ق از جانب مرابطون به قضاى المريّه گمارده شد و بدانجا رفت.بنا به روايتى ابن عطيه به هنگام تصدى قضاى المريه مورد سوء ظن مردم قرار گرفت و به وى نسبت زندقه داده شد. اينكه نویسندۀ معاصر ابن عطيه، ابن خاقان با لقب «وزير» از او ياد كرده، چنانكه ابن خلدون گفته مى‌تواند به معنى كاتبى باشد كه در پاره‌اى امور مربوط به سلطان اختياراتى داشته است.
وفات
ابن عطيه در 541ق به عنوان قاضى مرسيه منصوب و راهى آن ديار گرديد، ولى از ورود او به آن شهر جلوگيرى شد و به هنگام بازگشت در لورقه درگذشت.
اساتيد
ابن عطيه علاوه بر مقام اجتماعى كه داشت، به عنوان یک عالم جامع الاطراف نيز مورد توجه بوده است.اگر چه آثار باقى مانده از وى او را به عنوان یک مفسر و محدث معرفى مى‌كند، ولى شرح حال نویسان از تبحر او در فقه و اصول، و فنون ادب نيز سخن گفته‌اند.او از مشايخ بزرگ عصر خود در رشته‌هاى گوناگون بهره برد، از ابوعلى حسین بن محمد غسانى، ابومحمد عبدالعزيز بن عبدالوهاب قيروانى ابوعبدالله محمد بن على تغلبى، ابوعبدالله محمد بن عمر بن ابى عصافير، ابوبحر سفيان بن عاصى اسدى، ابوالقاسم ابن نحاس و...استماع حديث و اجازه دريافت داشته است.از مشايخ ديگر شهرهاى اندلس و حتى مغرب و مصر چون مالقه، مهديه و اسكندريه نيز اجازه روايت دريافت داشت.
شاگردان
از شاگردان و راویان او نيز مى‌توان كسانى چون ابن خير اشبيلى، ابن حبيش و ابن ابى جمره را نام برد.
آثار
مهم‌ترين اثر باقيماندۀ ابن عطيه کتاب تفسير او با عنوان «المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز» است.اثر ديگر ايشان، فهرس يا البرنامج اوست كه در آن 30 تن از مشايخ خود را ذكر كرده است.
اين فهرست نه تنها از نظر تاريخى و رجال شناسى بلكه از جهت کتاب شناسى نيز حائز اهمیت است.[۱].
پانویس
- ↑ بخش علوم قرآنی و حدیث، ج 4 ص314
منابع مقاله
بخش علوم قرآنی و حدیث، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.