ابن بطریق، یحیی بن حسن
يحيى بن حسن بن حسین اسدى حلّى، معروف به ابن بطريق حلى، در سال 533 هجرى در شهر حله به دنيا آمد.
خاندان
آل بطريق از خاندان‌هاى بزرگ و سرشناس حله مى‌باشند. گرچه ابن بطريق از حله به بغداد مهاجرت نمود اما او را هم از بزرگان حله مى‌دانند.
آنچه از علماى منسوب به این خاندان در دست داريم شامل سه نفر مى‌باشد:
- يحيى بن حسن بن بطريق صاحب کتاب العمدة و كتب ديگر.
- على بن يحيى، معروف به ابوالحسن كاتب كه فرزند ابن بطريق بوده و از او اجازۀ نقل روايت دارد و كتب پدر را نيز به ديگران اجازه داده است.
- او از فقها و اصوليون نام آور زمان خویش بوده و در ادبيات و شعر نيز تبحر داشته و اشعار زيبايى از او به يادگار مانده است.
- على در سال 642 هجرى، يعنى 42 سال بعد از وفات پدر در شهر بغداد از دنيا رفت.
- محمد بن يحيى، فرزند ديگر ابن بطريق، كه او نيز از بزرگان و علماى فاضل شيعه بوده است.
اساتيد و مشايخ
ابن بطريق از عدۀ زيادى از علماى شيعه و سنى روايت نقل مى‌كند و در کتاب‌هاى خویش نام آنها را با مشخصات كامل آورده است.
از جمله اساتيد او:
- شيخ عمادالدين طبرى مؤلف کتاب بشارة المصطفى.
- ابن شهر آشوب مازندرانى، صاحب کتاب مناقب.
- اقبال بن مبارك عكبرى واسطى از علماى اهل سنت در قرن ششم. ابن بطريق صحيح بخارى را از او نقل كرده است.
- عبدالله بن منصور باقلانى از علماى اهل سنت كه صحيح مسلم و بخارى را از او نقل كرده است.
- ابوعبدالله، احمد طاهر كه واسطه او در نقل مسند احمد است.
- يحيى بن محمد واعظ بغدادى كه تفسير ثعلبى را بواسطه او نقل كرده است.
شاگردان
- على بن يحيى، فرزند بزرگوار او
- على بن يحيى خياط كه از شاگردان ابن ادريس هم هست
- فخار بن معد علوى موسوى
- سيدمحمد بن ابى هاشم علوى
- محمد بن عبدالله بن زهرة، برادر زاده ابوالمكارم ابن زهره صاحب کتاب الغنية
تأليفات
از مهم‌ترين افتخارات علما و دانشمندان بزرگ علاوه بر شاگردان تربيت شده بدست آنها، کتاب‌هايى است كه آنان نگاشته‌اند و برای آيندگان به يادگار گذارده‌اند.
اهمیت تأليفات بزرگان زمانى بيشتر خودنمايى مى‌كند كه شرايط حاكم بر جامعۀ آن روز را مطالعه كنيم، چرا كه در اكثر زمان‌ها و كشورهاى اسلامى، شیعیان همواره تحت فشار بوده و از حداقل امكانات نيز محروم بوده‌اند؛ با این حال هر یک از بزرگان ده‌ها عنوان کتاب با تحقيق و دقت بسيار بالا در كارنامه خود دارند.
شيخ بزرگوار ابن بطريق حلى نيز تأليفاتى دارد كه حكايت از دقت و وسعت اطلاعات او در علوم مختلف دارد.
بيشتر كتب او جمع بين روايات و نظرات شيعه و سنى است و بعضى از آنها فقط از منابع اهل سنت جمع‌آورى شده‌اند.
از جمله تأليفات ابن بطريق عبارتند از:
- العمدة
- تصفح الصحيحين في تحليل المتعتين كه مقصود متعۀ نكاح و متعۀ حج است (حج تمتع)
- خصائص الوحي المبين في مناقب أمیر المؤمنين عليه‌السلام
- الرد على أهل النظر في تصفح أدلة القضاء و القدر
- اتفاق صحاح الأثر في إمامة الأئمة الإثني عشر
- المستدرك المختار في مناقب وصي المختار، این کتاب را به عنوان مستدرك و تتمۀ کتاب العمدة نوشته است.
- عيون الأخبار
- سؤال أهل حلب
- رجال الشيعة
و...
وفات
ابن بطريق حلى در سال 600 هجرى در حالى كه 67 سال از عمر شريفش مى‌گذشت جام وصال را سركشيد و به ديار دوست هجرت كرد.