معجم الأطباء
معجم الأطباء تألیف دكتر احمد عيسى‌بك به زبان عربى، يك نگاشته پيرامون تاريخ طب سنتى است كه در حقيقت مى‌توان آن را تكمله كتاب عيون الابناء فى طبقات الاطباء نگاشته ابن ابى‌اصيبعه دانست.
| معجم الأطباء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عیسی بک، احمد (نویسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب معجم الاطباء |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکان |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 134 /الف2* |
ساختار
به تصريح مؤلف در بررسى شخصيت حدود نهصد پزشک عالى مقام پس از تأليف كتاب عيون الابناء اهمال شده است. از اين‌رو مؤلف دست به نگارش اين اثر زده تا كمى‌ها و كاستى‌هاى كتب ديگر را جبران كند. وى بر اساس منابعى كه در اختيار داشته بسيارى از پزشکان گمنام را شناسايى نموده و به ترتيب حروف الفبا به زندگى آنها پرداخته است.
نثر و شيوه بيان مؤلف در اين اثر نيز گويا و واضح و بدون پيچيدگى و اغلاق است.
گزارش محتوا
مؤلف در نگارش اين اثر به منابع بسيارى مراجعه نموده است كه عناوين اين كتاب‌ها - چنان‌چه در مقدمه آمده - هفتادوهشت اثراست.
از سوى ديگر به زندگى پزشکانى پرداخته كه شايد هيچ نام و نشانى از آنها در منابع موجود و در دسترس نبوده است ازاين‌رو اشخاصى كه در اين اثر به زندگى آنها پرداخته شده چند صد نفر‌اند.
مؤلف در بررسى زندگى اطباء بر اساس مستندات و منابع موجود سخن مى‌گويد و هيچ گاه بدون ذكر مستند مطلبى را بيان نمى‌كند. از اين‌رو اين اثر علاوه بر ارزش علمى آن در بررسى تاريخى علم پزشکى، منبعى سودمند براى نگارش دايرةالمعارف علم پزشکى است.
مؤلف پس از يك مقدمه كوتاه پيرامون ضرورت نگارش اين اثر به ذكر مصادرى كه وى در تأليف كتاب به آنها مراجعه نموده پرداخته است و در ذيل عنوان هر مصدر به اطباء و پزشکانى كه در آن كتاب آمده اشاره نموده است.
بخش اصلى اين كتاب معرفى پزشکان است كه از حرف الف با بررسى زندگى ابراهيم بن ابى الفضل بن صواب الهجرى شروع شده و با حرف ياء و بررسى زندگانى يونس بن يوسف طبيب پايان مى‌پذيرد.
مؤلف در معرفى هر پزشک ابتدا نام او را بيان مى‌كند آنگاه به بيان سال و محل تولد او، اساتيد او، آموخته‌هاى او، شاگردانش، نگاشته‌ها و آثار او در آخر سال و محل وفات او مى‌پردازد. در انتها نيز منبع يا منابعى را كه به زندگى اين پزشک در آنها اشاره شده، ذكر مى‌كند. البته گاه ممكن است بررسى زندگى يك پزشک بيش از يك سطر نباشد[۱] در حاليكه زندگى پزشک ديگر چند صفحه باشد [۲]
وضعيت كتاب
كتاب در سال 1361ق توسط دانشكده طب دانشگاه فؤاد اول مصر منتشر شده است. افست اين اثر را موسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ايران با ديباچه‌اى به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى در سال 1387ش منتشر كرده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب