معجم المعاجم
معجم المعاجم اثر احمد شرقاوى اقبال در موضوع علم لغت به زبان عربى است.
| معجم المعاجم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اقبال، احمد شرقاوی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | تعریف بنحو الف و نصف الف من المعاجم العربیه التراثیه |
| ناشر | دار الغرب الإسلامي |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1993 م |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف در اين كتاب سعى كرده كه تمام كتب لغت را كه تا زمان مؤلف نوشته شده است به صورت موضوعى دسته‌بندى و به اختصار معرفى كند.
ساختار
كتاب با مقدمه‌اى از مؤلف آغاز شده است. متن كتاب حاوى معرفى 1407 كتاب لغوى است كه مؤلف آن را در 9 مجموعه معرفى كرده است.
گزارش محتوا
مؤلف در مقدمه جمعى از محققین غربى و شرقى كه معاجم عربى را مورد تحقيق و نشر قرار داده‌اند را برمى‌شمارد. سپس از منابعى كه مورد استفاده قرار داده نام مى‌برد.
معاجمى كه در مجموعه‌هاى كتاب ذكر شده به ترتيب عبارت است از:
- مجموعه لغات: در اين مجموعه از 397 كتاب لغت نام برده شده كه از آن جمله است:غريب القرآن، لغت القرآن، الوجوه و النظائر فى القرآن، معرب القرآن، غريب الحديث، كتب المصطلحات، كتب اللهجات، كتب النوادر، كتب المعربات، كتب اللحن و التصويب.
- مجموعه موضوعات: معجم‌هايى كه بر اساس موضوعات مرتب شده‌اند كه از آن جمله است: كتب خلق الانسان، كتب خلق الفرس، كتب الابل، كتب الوحوش، كتب الحشرات... كه مجموع معاجم اين بخش به 345 كتاب مى‌رسد.
- مجموعه قلب و ابدال و ما اشتبه فى كيفية نطقه او صوره خطه: مؤلف در اين مجموعه 76 كتاب را برشمرده است.
- مجموعه اشتقاق: كه حاوى 35 كتاب است.
- مجموعه معاجمى كه بر حروف بنا شده است: كه خود بر سه شكل هستند، يا بر اساس مخارج مرتب شده‌اند، يا بر اساس حرف آخرشان مرتب شده‌اند و يا بر اساس حروف الفبا مرتب شده‌اند. كه در اين قسم 153 كتاب ذكر كرده است.
- مجموعه الابنيه: كه حدود 139 كتاب است.
- مجموعه المعانى: كه حاوى 139 كتاب است.ب
- مجموعه الاوشاب (پراكنده): كه حاوى 97 كتاب است.
- مجموعه الطرائف: مؤلف در اين مجموعه نيز 40 كتاب را ذكر كرده است.
شرقاوى در ذكر کتاب‌هاى معجم، ابتدا نام كتاب و مؤلف آن، سپس نام كسانى كتاب را منسوب به اين مؤلف دانسته‌اند ذكر مى‌كند، در ادامه نسخه‌هاى خطى كتاب كه موجود مى‌باشد را بيان مى‌كند و در پايان، اگر كتاب منتشر شده است، نام انتشارات و محل آن را ذكر مى‌كند. به عنوان مثال:
- غريب القرآن: اثر ابى عبدالله محمد بن سلام بن عبيدالله بن سالم جمحى متوفى 231ق است. اين كتاب را ابن نديم در فهرست، و ياقوت در ارشاد، سيوطى در البغيه و داودى در طبقات المفسرين به محمد بن سلام جمحى نسبت داده است.
- الابدال: اثر ابوطيب عبدالواحد بن على الحلبى اللغوى متوفاى 351ق كه توسط عزالدين تنوخى تحقيق شده و در سال 1960م در دو جلد منتشر شده است.
وضعيت كتاب
در آخر كتاب، فهرست معاجم، اعلام و مؤلفين مجهول ذكر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب