رسالة في الأدوية القلبية
رسالة في الأدوية القلبية از جمله آثارى است كه بنا بر نظر بسيارى از مورخين نگاشته ابن سينا است. نگارش اين اثر به پيروى از نظريه ارسطو است. وى بر اين باور است كه همه قوا و ارواحى كه به جسم انسان سيطره دارد از قلب منشأ مى‌گيرد. ابن سينا نيز با پذيرش اين نظريه دست به نگارش رساله‌اى پيرامون ادويه قلبى زده است و از اين رو در اين اثر از روح و منشأ آن و چگونگى استقرار آن در اعضا سخن مى‌گويد.
| رسالة في الأدویة القلبیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - |
| سال نشر | 13 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14 داروهای قلبی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | R 128/3 /الف2ر5* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اين كتاب به خواهش شخصى به نام شريف ابوالحسين بن على بن حسين حسينى نگاشته است. ابن سينا در اين باره مى‌گويد: ورد على امر السيد ان اجمع لمجلسه مقالۀ تشتمل على احكام الادويۀ القلبيۀ فيها الاختصار فتلقيته بالطاعۀ. (الادويه القلبيۀ، ص221).
در معرفى اين اثر مؤلف در كتاب مشهور القانون فى الطب مى‌گويد: ان لنا فى الادويۀ القلبيۀ مقالۀ مفردۀ اذا جمع الانسان بين معرفته بالطب و معرفته بالاصول (اى الفلسفۀ و العلوم الطبيعته) التى هى اعم من الطب انتفع بها. (القانون فى الطب، ج2، ص261- 265).
ساختار
اين اثر در 16 فصل به تحرير درآمده است. مباحث مطرح شده در فصول از اين قرار است.
فصل اول: تشريح قلب.
فصل دوم: بحث پيرامون حيات و روح انسانى.
فصل سوم: بحث پيرامون شادى، غم، ترس و غضب.
فصل چهارم: شادى و فرح و اسباب و اضداد آن.
فصل پنجم: اسباب فرح و غم كه از جوهر روح سرچشمه مى‌گيرد.
فصل ششم: اسباب فرح و غم كه از اسباب نفسانى اى غير از جوهر روح سرچشمه مى‌گيرد.
فصل هفتم: ضعف و توحش قلب.
فصل هشتم: خون، غم و غضب و نقش آنها در فرح.
فصل نهم: حسد و نقش آن در حالات قلب.
فصل دهم: ادويه‌اى كه باعث تفريح قلب مى‌شود و انواع آنها.
فصل يازدهم: تعريف خاصیت و طبيعت.
فصل دوازدهم: خواص كلى ادويه‌ها.
فصل سيزدهم: ادويه سود مندى براى قلب به حسب خواص آنها.
فصل چهاردهم: ادويه مفرده سودمند براى قلب.
اين فصل بيشترين حجم كتاب را به خود اختصاص مى‌دهد.
فصل پانزدهم: ادويه مركبه سودمند براى قلب.
فصل شانزدهم: مستدرك فصل پانزدهم.
در اين فصل مؤلف ادويه‌اى را ذكر مى‌كند كه بعد از نگارش فصل پانزدهم تجربه كرده است.
گزارش محتوا
رساله ادويه قلبيه اولين و مهم ترين اثرى است كه به شكل تخصصى به اين مبحث پرداخته است. البته كتب طبى - چه پس از اين رساله و چه بعد از آن - به اين مطلب اشاراتى داشته‌اند ولى اين تدوين و ترتيب و اين تفصيل كار بديعى است كه تا قبل از ابن سينا سراغ نداريم.
حتى پس از روزگار ابن سينا نيز اين تأليف جايگاه ارزنده‌اى داشته به گونه‌اى كه بعضى همانند حكيم احمد الله خان دهلوى آن را ترجمه نموده‌اند و بعضى ديگر همانند حكيم سيد محمدباقرموسوى (پزشک دربار صفوى) مباحث آن را شرح و توضيح داده‌اند.
افزون بر اين، مباحث مطرح شده در فصل يازدهم و دوازدهم مباحث كلى‌اى است كه تنها مختص به ادويه قلبيه نيست بلكه كلياتى براى شناخت همه ادويه و استعمال آنها است.
وضعيت كتاب
اين اثر قسمت سوم از مجموعه نگاشته‌هاى پزشکى ابن سينا است كه بر اساس سه نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است.
تصحيح اين اثر به شيوه اجتهادى و قياسى صورت گرفته است و در پاورقى‌ها به اختلاف نسخ اشاره شده است.
اين اثر در 88 صفحه چاپ و منتشر شده است.