تفصیل الفصول
تفصيل الفصول، شرحى فارسى بر كتاب «معالم‌الدين و ملاذ المجتهدين» شيخ حسن، فرزند شهيد ثانى است كه توسط استاد محترم آقاى سيد محمد جواد ذهنى تهرانى با عباراتى شيوا و بيانى رسا، در دو جلد، به رشته تحرير درآمده است.
| تفصیل الفصول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین (نویسنده) ذهنی تهرانی، محمد جواد (شارح) |
| عنوان‌های دیگر | معالم الاصول. شرح
معالم الدین و ملاذ المجتهدین. شرح تفصیل الفصول فی شرح معالم الاصول شرح فارسی بر معالم الاصول |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن شهید ثانی، حسن بن زین الدین، 959 - 1011ق. معالم الدین و ملاذ المجتهدین - نقد و تفسیر اصول فقه شیعه - قرن 10ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 158/86 /الف2 م60249 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
روش نویسنده در نگارش اين كتاب، بدين شكل است كه نخست، قسمتى از متن را ذكر مى‌كند، سپس به ترجمه آن مى‌پردازد و آن‌گاه زير عنوان «تفصيل»، به شرح فقره‌هاى مختلف آن همت مى‌نهد.
گزارش محتوا
به نمونه‌اى از كار شارح توجه فرماييد:
وى، پس از ذكر اين قسمت از كتاب «معالم»: «اللفظ و المعنى ان اتحدا فاما ان يمنع نفس تصور المعنى من وقوع الشركة فيه و هو الجزئى او... فهو المرتجل»، مى‌نويسد:
ترجمه: «لفظ و معنا، اگر هر دو متحد باشند، يا نفس تصور معنا از وقوع شركت در آن مانع مى‌گردد كه در اين‌صورت معنا را جزيى گويند و يا مانع نمى‌شود كه آن را كلى خوانند.
سپس بايد گفت: كلى، يا معنايش در جميع موارد متساوى بوده كه به آن متعاطى گويند يا متفاوت است كه اصطلاحا نامش مشكك مى‌باشد.
و...»
تفصيل: «مرحوم مصنف، در مطلب اول از اين مقصد، به شرح مختصرى از مباحث الفاظ پرداخته كه اينك تفصيل آن را در اين‌جا مى‌آوريم:
تقسيم براى لفظ به اعتبار معنا:
براى لفظ به اعتبار معنا، تقسيماتى است كه در ذيل تشريح مى‌شود:
لفظ، به تقسيم اولى به ملاحظه معنايى كه دارد، بر دو قسم است: جزيى و كلى.
جزيى: آن است كه معنايش را وقتى تصور كنند، از شركت و شيوع بين افراد متعدد و متكثر ممنوع باشد، مانند اعلام شخصيه، همچون على(ع) و مكه معظمه.
كلى: آن است كه وقتى معنايش را تصور نموده و به ذهن خطور مى‌دهند از شركت و شيوع بين افراد متكثر و متعدد ابايى نداشته باشد، نظير لفظ انسان و جبل.
تقسيمات لفظ كلى:
لفظ كلى، خود، بر دو قسم است: متواطى و مشكك.
متواطى: آن است كه صدق معنى بر افراد، به‌طور مساوى بوده و هيچ‌يك از آنها بر ديگرى از اين نظر رجحان و تقدمى نداشته باشد، همچون لفظ انسان كه معنايش حيوان ناطق است و جمله افراد و مصاديقش در اين معنا با يك‌ديگر تساوى داشته، بدون آنكه بين آنها اولويت يا تقدم و تأخرى باشد؛ فلذا تمام افراد انسان، اعم از عالم و جاهل، پير و جوان، صغير و كبير، غنى و فقير، وضيع و شريف همه در حيوان ناطق كه مفهوم و معناى انسان است، با يك‌ديگر مساوى مى‌باشند.
مشكك: آن است كه صدق معناى كلى بر برخى، با صدقش بر بعضى ديگر، تفاوت داشته باشد.
و انواع تفاوت و تشكك بسيار است، همچون:
الف) تشكيك به‌واسطه عليت و معلوليت، مانند صدق موجود بر آتش و حرارت كه بر آتش، به ملاحظه علت بودنش، بر حرارت مقدم و بر حرارت مؤخر است، پس وقتى مى‌گويند: الحرارة موجودة و النار موجودة، قطعا موجود، بر هر دو صادق است، ولى اين صدق، ابتداء بر آتش و ثانيا بر حرارت مى‌باشد و هر دو در يك عرض نمى‌باشند.
ب) تشكيك به‌واسطه زياد و نقصان، مانند صدق«مقدار» بر «من» و «چارك» كه بر «من» صدقش به زياده و در «چارك» به نقيصه مى‌باشد.
ج) تشكيك به‌واسطه تقدم و تأخر، مانند صدق«موجود» بر «پدر» و «فرزند» كه بر «پدر» مقدم و بر «فرزند» مؤخر است.
د) تشكيك به‌واسطه شدت و ضعف، مانند صدق«بياض» بر «برف» و «عاج» فيل كه صدقش بر «برف» شديدتر از صدقش بر «عاج» مى‌باشد.
و...
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.