تصنیف نهج‌البلاغة
تصنیف نهج‌البلاغة، اثر لبيب بيضون كتابى است به زبان عربى معاصر كه به دسته‌بندى موضوعات مهم نهج‌البلاغه مى‌پردازد.
| تصنیف نهج‌البلاغة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بیضون، لبیب (نویسنده) علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | نهج‌البلاغه. فهرست |
| ناشر | دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، مرکز انتشارات |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1375 ش یا 1417 ق |
| چاپ | 3 |
| شابک | 964-424-124-x |
| موضوع | علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - نامه‌ها
علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج‌البلاغه - خطبه‌ها علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج‌البلاغه - فهرست مطالب |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 38/07 /ب9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نویسنده انگيزه خود از نگارش اين اثر را اين‌گونه بيان مى‌كند: متأسفانه بيگانگان بيش از ما مسلمانان به ميراث عربى اسلامى ما توجه نشان داده و از آنجا كه به ارزش اين ميراث عظيم پى‌برده‌اند به چاپ، شرح، تحقيق و تصنيف اين ميراث پرداخته‌اند؛ در حالى كه اين وظيفه مسلمانان است كه به حفظ ميراث خويش همت گمارند، نه اينكه بيگانگان با اغراض سوء خود بدين كار اقدام نمايند. سپس يادآور مى‌شود كه نخستين كسى كه به تهيه معجمى موضوعى از قرآن كريم- براى دستيابى آسان به موضوعات مطرح شده، در قرآن كريم- اقدام نمود. ژول لابوم فرانسوى بود كه در كتاب "تفصيل آيات القرآن الحكيم"، موضوعات مهم قرآنى را همراه آيات مربوطه گردآورد. آشنايى با اين اثر باعث شد كه بيضون اثر خويش به سبک و سياق كتاب لابوم را به نگارش درآورد. وى يادآور مى‌شود كه سيد رضى هيچ گونه نظم و ترتيبى را در كتاب نهج‌البلاغه مورد توجه قرار نداده، چرا كه آنچه براى وى در درجه اول اهميت قرار داشته، تنها جمع‌آورى و پيراسته ساختن سخنان حضرت بوده است. از اين‌رو بيضون براى استفاده بهتر افراد از نهج‌البلاغه، به تصنيف و تنظيم موضوعات مطرح شده در اين كتاب شريف پرداخته است.
ساختار
كتاب مشتمل بر مقدمه ناشر (دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم)، اهداء، گفتارى در ارزش نهج‌البلاغه، انگيزه مؤلف از نگارش اين اثر، مقدمه چاپ دوم، مقدمه‌اى درباره نگارش اين كتاب و فوائدى كه از آن انتظار مى‌رود، فهرست فواتح خطبه‌ها و نامه‌ها و ده باب (كه مجموعا مشتمل بر 53 باب‌اند) مى‌باشد.
گزارش محتوا
مؤلف در اين كتاب موضوعات نهج‌البلاغه را در 10 بخش اساسى و مهم دسته‌بندى كرده است.
دسته‌بندى مفاهيم ژرف و انسان‌ساز نهج‌البلاغه و شرح و توضيح سخنان آن امام بزرگوار از سوى پژوهش‌گران و غوّاصان درياى بى‌كران نهج‌البلاغه در شيوه‌ها و اسلوب‌هاى گوناگون ارائه شده است، كه يكى از آن شيوه‌ها شيوه موضوعى به ترتيب اهميت موضوع است.
در اين شيوه سخنان امام - عليه‌السّلام - با توجه به مفهوم آن در ابواب گوناگون گرد مى‌آيد و بر پايه اهميت و جايگاه آن در نظام سلسله وجود تنظيم و ارائه مى‌شود. در اين شيوه معمولاً موضوعات نهج‌البلاغه از خدا و صفات خدا و عالم خلق و فرشتگان شروع، سپس موضوعات مربوط به نبوت عامه و خاصّه و امامت و معاد گردآورى و آن گاه به موضوعاتى چون عبادات، معاملات، اخلاق، آداب، مواعظ و... مى‌پردازند.
علّامه شيخ محمدتقى شوشترى در شرح توضيحى خويش؛ يعنى «بهج‌الصباغه» اين شيوه را ارائه داده‌اند. ايشان در مقدمه خويش بر اين شرح مى‌نويسند:
از آن رو كه مصنّف محترم نهج‌البلاغه (سيد رضى - قدس‌سرّه -) خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات كوتاه آن حضرت را به ترتيب لفظى گردآورى كرده‌اند، به نظرم رسيد، بيانات آن حضرت را بر اساس مفهوم و معنا جمع كنم، از اين رو آنچه را مثلاً در ارتباط با «توحيد» يا «نبوت» يا «امامت» بود، در يك جا گرد آوردم.
آن گاه ايشان بيانات آن حضرت در نهج‌البلاغه را در شصت موضوع اساسى گردآورى و در چهارده مجلد به نگارش درآورد.
استاد لبيب بيضون نيز كتاب «تصنيف نهج‌البلاغه» خود را - چنان كه پيش از اين نيز يادآور شديم - در 430 موضوع بر اساس همين روش ارائه كرده است. وى با نوشتن مدخل‌هاى توضيحى مفيد بر بسيارى از موضوعات و نيز حسن سليقه در انتخاب مفاهيم، اثر ارزشمندى در دسته بندى مفاهيم نهج‌البلاغه پديد آورده است.
اين كتاب دقيق‌ترين و گسترده‌ترين فهرست موضوعى نهج‌البلاغه به زبان عربى است. مؤلف در ذيل عناوين بخش‌هايى از نهج‌البلاغه را كه بدان عنوان دلالت مى‌كرده، ثبت كرده است. عقايد، عبادات و معاملات، امامت و امامان(ع)، سيره علوى، جنگ‌هاى على(ع) به هنگام خلافت، حكومت و سياست علوى، شئون اجتماعى انسان و شئون آن، موعظه‌ها و پندها، خلق‌ها و خوى‌ها (نيك و بد) عناوين اصلى اين مجموعه است.
وضعيت كتاب
كتاب حاضر مشتمل بر تعليقات و مداخلى به قلم نویسنده و نيز فهرست مطالب و فهرست مداخل و تعليقات مى‌باشد.
منابع مقاله
- صلواتى، محمود، سايت انديشه قم، شيوه‌هاى ارائه مفاهيم نهج‌البلاغه، 1389/3/26.
- معرفى‌هاى گزارشى، آينه پژوهش، آذر و دى 1375، ش41، ص83-89
- مقدمه مؤلف.
- هاشم زمانى، محمد، ارزيابى معجم‌هاى موضوعى قرآن (بخش نخست)، پژوهش‌هاى قرآنى، زمستان 1384، ش44، ص216-233.