الإصابة في تمييز الصحابة
الإصابة في تمييز الصحابة جامع‌ترين تأليف در موضوع شرح حال صحابه پيامبر(ص) است كه توسط ابن حجر عسقلانى (م.852 ه-.) تدوين شده و به ترجمه بيش از 12 هزار صحابى مرد و زن مى‌پردازد.
| الإصابة في تمييز الصحابة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوسنه، عبدالفتاح (مقدمه نويس)
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (نويسنده) معوض، علی محمد (محقق) عبدالموجود، عادل احمد (محقق) بری، محمد عبدالمنعم (مقدمه نويس) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1415 ق یا 1995 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام - سرگذشت‌نامه صحابه - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 8 |
| کد کنگره | BP 28/6 /الف2الف6 1374 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ابن حجر با اين انگيزه كه نوشته‌هاى قبلى در موضوع صحابه كافى و كامل نيست اقدام به تدوين اين اثر كرده و با اين حال بر اين باور است كه بخش كمى از صحابه را آورده است، زيرا هنگام رحلت رسول خدا بيش از 100 هزار صحابى برای آن حضرت وجود داشته و بعد از حجةالوداع همه اسلام آورده بودند.
محتواى كتاب
مؤلف در مقدمه كتاب به تعريف صحابى، راه‌هاى شناخت او و عدالت صحابه پرداخته و آنگاه با شيوه‌اى ابتكارى به جاى آنكه مبناى كتابش را همانند پيشينيانش، زمان يا منطقه قرار دهد به چهار قسم تنظيم كرده و در هر حرف از الفبا چهار قسمت آورده است: قسم اول اختصاص به افرادى دارد كه صحابه بودنشان به طريق روايت ثابت شده است. قسم دوم به صحابه‌اى مى‌پردازد كه در زمان رحلت پيامبر(ص) كودك بوده‌و آن حضرت را ديده‌اند. قسم سوم به افراد جاهلى پرداخته كه بنا به نقلى صحابى هم بوده‌اند هرچند از نظر محدثان صحابى به شمار نمى‌روند. قسم چهارم كسانى‌اند كه برخى آنها را صحابى قلمداد كرده اما صحابى بودن آنها درست نيست. ابن حجر در اين قسم به اشتباهات كتب و صحابه‌نگاران قبل از خود پرداخته است. اين اشكال ناشى از تصحيف نام يا حذف یک نفر در سلسله اسناد یک حديث است. همچنين ممكن است تعدّد نام‌ها و عدم دقت در تشابه اسمى موجب اشتباه شده باشد. اين تقسيم بندى سبب شده شرح حال برخى افراد در چند قسم از كتاب تكرار شود.
حجم شرح حال افراد در كتاب الاصابه یکسان نيست بلكه به افرادى در حدّ یکى دو سطر پرداخته شده و شرح حال برخى مانند امام حسن و امام حسین (عليهما‌السلام) به دهها صفحه مى‌رسد. اين در حالى است كه شرح حال اميرالمؤمنين(ع) تنها هفت صفحه را به خود اختصاص داده است. بنابراین ملاك ثابتى در كتاب وجود ندارد.
ابن حجر در ارائه مطالب دقت زيادى داشته و بر صحابه نگاران پيش از خود خرده‌هايى گرفته است. ابن حجر به رغم تعصبش، در جريان جنگ جمل و صفين، حق را به امام على(ع) داده و وجود عمار ياسر صحابى بزرگ رسول خدا(ص) در لشكر آن حضرت را دليل مطلب مى‌داند. وى همچنين از آوردن نام برخى صحابه فاسق و ظالم، عذرخواهى كرده است.
منابع اين اثر نزدیک به هزار كتاب از قبيل كتب صحابه شناسى، طبقات، تفاسير، كتب حديثى، سيره و مغازى، فتوح، تاريخ‌هاى عمومى و كتب مناقب استفاده كرده و تلاش نموده از منابع مورد اعتماد بهره ببرد. وى حتى از كتاب شيخ مفيد بهره برده است.
نسخه شناسى
الاصابة چندين بار منتشر شده كه جديدترين چاپ آن با تحقيق شيخ عادل احمد عبدالموجود و شيخ على محمد معوض در سال 1995/1415 وسيله دار الكتب العلمية بيروت به چاپ رسيده و مشتمل بر مقدمه‌اى طولانى درباره صحابى و صحابه است.