حقائق الطب و جوامع العلاج
حقائق الطب و جوامع العلاج، از جمله نگاشته‌هاى پزشکى محمدكريم بن ابراهيم کرمانى (از بزرگان فرقه شيخيه کرمان) است.
| حقائق الطب و جوامع العلاج | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ک‍رم‍ان‍ی، م‍ح‍م‍دک‍ری‍م بن اب‍راه‍ی‍م (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | جوامع العلاج
حقائق الطب حقائق الطب و جوامع العلاج |
| ناشر | مطبعة السعادة |
| مکان نشر | کرمان - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی اسلامی پزشکی سنتی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 128/3 /ک4م3* |
اين اثر كه به زبان عربى به رشته تحرير درآمده است، در واقع مشتمل بر دو رساله است: يكى، حقائق الطب و ديگرى جوامع العلاج. حقائق الطب، بيشتر پيرامون كليات دانش پزشکى و مباحث حفظ الصحه است. مؤلف، انگيزه‌اش را از نگارش اين كتاب، تأليف اثرى درباره كليات دانش پزشکى و هماهنگى بين مباحث حكمى و فلسفى و مطالب طبى عنوان كرده است.[۱]
پايان نگارش اين اثر - چنان‌كه مؤلف در خاتمه بيان كرده است - روز چهارشنبه در دهه آخر رجب سال 1264ق بوده است.[۲]
جوامع العلاج، پس از حقائق الطب نگاشته شده است و درباره درمان‌هاى كلى‌اى است كه ويژه بيمارى خاصى نيست و مشتمل بر داروها و مركبات تجربه‌شده آسانى است كه يا توسط خود مؤلف تجربه شده‌اند يا توسط ديگران.
ساختار
كتاب حقائق الطب، داراى يك مقدمه و 10 باب و يك خاتمه است. برخى از ابواب، خود مشتمل بر چندين فصلند.
كتاب جوامع العلاج، مشتمل بر يك مقدمه و 20 باب است. برخى از ابواب، خود داراى چندين فصل يا مقصدند.
گزارش محتوا
عناوين مباحث كتاب حقائق الطب:
مقدمه در بيان موضوعاتى است كه به‌عنوان كليات مى‌توان به آنها نگاه كرد.
باب اول در حقيقت جسم و تقسيم مراتب آن است.
باب دوم در بيان احوال اسطقسات (اركان و عناصر) مركبات در اين عالم است.
باب سوم در بيان كيفيت حصول مزاج به قول مطلق است. اين باب در چهار فصل به رشته تحرير درآمده است.
باب چهارم در بيان احوال اخلاط است.
باب پنجم به بررسى اعضاء اختصاص دارد.
باب ششم كه در دو فصل به رشته تحرير درآمده است، پيرامون قوا، افعال و ارواح است.
باب هفتم مشتمل است بر شش فصل كه در اين فصول شش‌گانه، به معنى صحت و مرض و اسباب و علل صحت و بيمارى پرداخته مى‌شود. اين باب، بزرگ‌ترين بخش كتاب است.
باب هشتم در معرفت دلائل و نشانه‌هاى عمومى امراضى است كه در بدن به سبب اختلالات درونى حاصل مى‌شوند. اين باب، خود مشتمل است بر پنج باب.
باب نهم، در بيان حقيقت بيمارى‌هاست.
باب دهم در كليات حفظ الصحة است.
خاتمه اين اثر، دربرگيرنده اخبار و رواياتى پيرامون كليات دانش پزشکى است.
كتاب حقائق الطب، مانند بسيارى ديگر از نگاشته‌هاى مؤلف، تنها وانويسى و رونويسى از آثار ديگران نيست، بلكه مجموعه‌اى از روايات و تحقيقات مؤلف و نقد و بررسى آراء و سخنان ديگر اطباء است.
خصوصيت ديگر اين اثر، شيوه تحرير مباحث و نگرش مؤلف به مباحث طبى است.
كتاب حقائق الطب، نگاهى فلسفى - روايى به مباحث كليات و زيربنايى طب دارد؛ ازاين‌رو، تنها براى كسانى سودمند است كه اطلاعات قابل توجهى در زمينه طب سنتى دارند، نه كسانى كه در اين زمينه نوآموزند.
از سوى ديگر، تحرير اين مباحث با توجه به موضوعات مطرح‌شده در آنها تحريرى روان و همه‌فهم نيست، بلكه تنها براى كسانى قابل استفاده است كه دانش فلسفى دارند.
عناوين مباحث كتاب جوامع العلاج
مقدمه درباره امور مربوط به بيمار، علامات غلبه اخلاط و... است.
باب اول درباره امور مربوط به خون است.
باب دوم درباره گشودن گرفتگى‌هاست.
باب سوم درباره شروط اسهال است.
باب چهارم درباره امور مربوط به تنقيه صفراست.
باب پنجم درباره امور مربوط به بلغم است.
باب ششم درباره مباحث مربوط به سوداست.
باب هفتم درباره تنقيه ضدين است.
باب هشتم درباره تنقيه صفرا و سوداست.
باب نهم درباره تنقيه باردين است.
باب دهم درباره چيزهايى است كه اخلاط سه‌گانه (بلغم، صفرا و سودا) را تنقيه مى‌كند.
باب يازدهم درباره تنقيه با قى است.
باب دوازدهم درباره ادرار است.
باب سيزدهم درباره عطسه كردن است.
باب چهاردهم درباره مسكن‌هاست.
باب پانزدهم درباره داغ كردن است.
باب شانزدهم درباره تقويت اعضاى اصلى بدن، مثل مغز و قلب و كبد است.
باب هفدهم درباره مباحث مربوط به معده است.
باب هجدهم درباره تب‌هاست.
باب نوزدهم درباره برخى از عوارض تب‌هاست.
باب بيستم درباره تغذيه بيماران و تدبير كسانى است كه در حال نقاهتند.
وضعيت كتاب
كتاب، در چاپخانه سعادت کرمان به چاپ رسيده است.
اين اثر هيچ پاورقى يا فهرستى - به غير از فهرست مطالب حقائق الطب - ندارد.