حج از دیدگاه مذاهب اسلامی

حج از ديدگاه مذاهب اسلامى، ترجمه «دروس في الفقه المقارن» تأليف آيت‌الله محمدابراهيم جناتى، به قلم حسينعلى محمدى‌نژاد است. اين اثر به‌منظور آشنايى مسلمين و به‌ويژه حجاج بيت‌الله الحرام با فتاواى ديگر مذاهب اسلامى ترجمه شده است.

‏حج از دیدگاه مذاهب اسلامی
پدیدآوران	محمدی نژاد، حسینعلی (مترجم) جناتی، محمد ابراهیم (نويسنده)
ناشر	مشعر
مکان نشر	تهران - ایران
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1

ساختار

كتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر و مترجم و بخش‌هاى متعددى است. مطالب به شيوه علمى و همراه با برهان و استدلال نگارش شده است.

گزارش محتوا

نويسنده در ابتداى اثر، ترجمه كتاب را چنين ارزيابى مى‌كند: «... بخشى از آن را مورد بررسى و مطالعه قرار دادم، اشكالى به‌نظر نرسيد، بلكه بر طبق برداشت من، ترجمه بسيار جالب، گويا و واضح و به‌گونه‌اى است كه مراجعه‌كننده مى‌تواند به‌آسانى از مطالب آن استفاده نمايد»

مترجم درباره پيشينه نگارش در فقه مقارن چنين مى‌نويسد: «برخى از فقهاى آگاه و دورانديش اسلام به‌خاطر آشنايى مسلمانان با آراء فقهى مذاهب يكديگر از ديرباز به فكر تقريب بين مذاهب اسلامى بوده و كتاب‌هاى مختلفى در موضوع «فقه مقارن» تدوين نموده‌اند؛ همچون «الخلاف» تأليف شيخ طوسى(ره)، «تذكرة الفقهاء» و «منتهى المطالب» تأليف علامه حلّى(ره)، «كنز العرفان» تأليف فاضل مقداد(ره) و «الفقه على مذاهب الخمسة» تأليف محمدجواد مغنيه(ره)

وى در مقدمه‌اش به چند نكته اشاره كرده است:

1. اين ترجمه در واقع بيانگر نظريات فقهى مذاهب مختلف اسلامى: شيعه، حنفيه، مالكيّه، حنبليّه، شافعيّه و... مى‌باشد كه مؤلّف محترم، آنها را با ذكر ادلّه و براهين در جاى خود بررسى نموده است.
2. در كتاب مذكور اضافه بر نقل فتاوا، براهين و استدلالات علمى نيز ذكر شده تا بتواند مورد استفاده علما و محققین ژرف‌انديش قرار گيرد.
3. در اين كتاب بيشتر نظرات فقهى علماى مشهور اهل تسنن و مشهور از فقهاى اماميه تبيين شده است؛ بنابراین از مراجع معاصر شيعه فتواى خاصى (با ذكر نام) نيامده، كه طبعاً مقلّدين آنان بايد به مناسك مرجع تقليد خويش مراجعه نمايند.
4. بعضى از آيات كلام الله مجيد به‌طور مكرر آمده، كه تنها يك بار به ترجمه آن بسنده شده است.

نويسنده، كتاب را با برخى مباحث مقدماتى مانند: تجديد بناى كعبه، اسامى كعبه در قرآن، اهميت حرم، حد حرم مكه مكرمه و حد حرم نبوى(ص) آغاز كرده است.

پس از آن با تعريف لغوى و اصطلاحى حج وارد مباحث اصلى كتاب شده است. حج در لغت به معناى قصد كردن چيزى و در اصطلاح عبادت مخصوصى است كه در زمان و مكان معين و به شكل خاصى در جوار بيت‌الله الحرام انجام مى‌شود. فقها براى اثبات وجوب حج به دلائلى از «قرآن» و «حديث» و «اجماع» استناد كرده‌اند كه در ادامه مباحث آمده است. استطاعت و فروعات آن نيز از ديگر موضوعات اين بخش است.

عمره، موضوع ديگرى است كه جداگانه به آن پرداخته شده است. در اين موضوع، معناى لغوى و شرعى، اهميت عمره مفرده، اقسام عمره و فرق آنها و احكام و شرايط عمره مطرح شده است. عمره مفرده جداى از حج صورت مى‌گيرد و زمان آن هم در نزد جميع فقهاى اماميّه، حنفيان، شافعيان، ظاهريه، حنابله، اوزاعيه و بقيه مذاهب، در طول سال است؛ وليكن بهترين اوقات آن به نظر اماميه، ماه رجب مى‌باشد

در بخش ديگر كتاب، اقسام حج، مواقيت احرام، لباس احرام و محرمات احرام و مانند آن بحث شده است. در ابتداى اين بخش به بدعت‌گذارى در امر حج اشاره شده است: «به اتفاق جميع فقها حج بر سه قسم است: «حج تمتع»، «حج قِران» و «حج افراد»؛ وليكن علامّه جصّاص الرازى الحنفى در كتاب خود به نام «أحكام القران» در باب عمره تمتع مى‌گويد: عمر بن خطاب، حج تمتع را نهى كرده و آن را به قران و افراد منحصر مى‌داند و لذا گفته است: «دو متعه در زمان رسول خدا حلال بود (متعه زنان و متعه حج)، من آنها را حرام و بر آن عقوبت مى‌كنم». ولى از آنجا كه اين حرف برخلاف فرمايش پيامبر و در واقع ناديده گرفتن سنّت آن حضرت است، بعضى از علماى اهل سنّت از جانب عمر عذرخواهى كرده‌اند كه مقصود وى از اين حرف اين بوده كه خانه خدا در غير ماه‌هاى حج از زائرين خالى نباشد»

در بخش‌هاى ديگر كتاب، احكام طواف، سعى، وقوف در مزدلفه، منى و احكام مصدود و محصور بيان شده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتداى كتاب آمده است. آدرس نظرات فقها با ذكر جلد و صفحه در پاورقى‌هاى صفحات ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.