معادشناسی (سبحانی)
معادشناسی، ترجمه بخش معاد از کتاب «الإلهيات علی هدی الكتاب و السنة و العقل»، اثر آیتالله جعفر سبحانی (متولد 1308ش) است که برگردان آن توسط علی شیروانی (متولد 1343) صورت گرفته است.
| معادشناسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نويسنده) شیروانی، علی (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الالهيات علي هدي الکتاب و السنة و العقل الالهيات علي هدي الکتاب و السنه و العقل. برگزيده. معاد. فارسی |
| ناشر | دار الفکر |
| مکان نشر | ايران - قم |
| چاپ | 4 |
| شابک | 964-6012-62-0 |
| موضوع | شيعه اماميه - عقايد کلام شيعه اماميه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 211/5 /س2 الف70425 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
«الإلهيات علی هدی الكتاب و السنة و العقل»، مشتمل بر یک دوره کلام اسلامی از مبدأشناسی تا معادشناسی است و از جایگاه ویژهای برخوردار است؛ زیرا مجموعهای است که آیتالله سبحانی پس از سالهای متمادی تدریس و نگارش کتابهای متعدد در موضوع عقاید اسلامی، آن را بهعنوان متن درسی در رشته عقاید و کلام برای مجامع فرهنگی و بهویژه حوزههای علمیه سامان دادهاند و سالهاست که محور درسهای عقاید در حوزه علمیه قم است[۱].
انگیزه ترجمه
کتاب «الإلهيات»، دارای ویژگیهای منحصربهفردی است که یکی از آنها کثرت استناد به آیات قرآن و احادیث است؛ بهگونهای که میتوان این مجموعه را یک دوره تفسیر موضوعی قرآن کریم بشمار آورد. این ویژگی، علی شیروانی را راغب به ترجمه این اثر نموده است[۲].
ساختار و اجزای کتاب
این اثر شامل مقدمه مترجم و دو بخش است. بخش اول شامل شش عنوان و بخش دوم در هفده عنوان آمده است.
علی شیروانی، در بخش نخست (که اثر خود مترجم است و ترجمه کتاب الإلهيات نیست)، فشردهای از مباحث معاد را عرضه میدارد تا خواننده پیش از ورود در بحثهای تفصیلی، تصویری کلی از قیامت و حیات اخروی در ذهن داشته باشد.
بخش اول
دکتر شیروانی در بخش اول، به «مروری بر مباحث معاد» پرداخته است. او سه دلیلِ عبث بودن دنیا بدون معاد، معاد مقتضای عدل الهی و معاد مقتضای رحمت الهی را از عوامل ضرورت معاد مطرح مینماید و درباره هرکدام توضیحی مختصر ارائه میدهد[۳]. سپس از انگیزه منکرین معاد سخن به میان میآورد. او در این رابطه میگوید: پیروی از هوا و هوس، زمینه انکار معاد و استبعاد وقوع آن را در ذهن باطلگرایان فراهم میسازد و با بهانههای گوناگون از پذیرش آن خودداری میکنند[۴].
او درباره مرگ میگوید: مرگ، نیستی و نابودی نیست، بلکه انتقال از عالمی به عالم دیگر است و حیات انسان پس از مرگ بهگونهای دیگر ادامه مییابد[۵]. حیات پس از مرگ ابتدا در برزخ ادامه مییابد. آیات قرآن و روایات متواتری بر این مدعا گواهی میدهند که انسان پس از مرگ بهیکباره وارد عالم قیامت کبرا نمیشود، بلکه میان دنیا و آخرت، دورهای میگذارند که برزخ نامیده میشود[۶]. در برزخ نیز همچون قیامت سؤال و مؤاخذه وجود دارد؛ لیک این سؤال و مؤاخذه، اختصاص به مؤمنان و ظالمان دارد و شامل مستضعفان و متوسطان نمیشود. کلینی در اینباره از امام صادق(ع) نقل نموده که آن حضرت فرموده: در قبر تنها از کسانی سؤال و مؤاخذه خواهد شد که دارای ایمان محض یا کفر محض باشند و دیگران به حال خود رها میشوند[۷].
مباحث بعدی بخش اول کتاب، به سیمای قیامت در قرآن اختصاص یافته است. این بخش از کتاب، برگرفته از درس پنجاه از کتاب آموزش عقاید آیتالله مصباح یزدی است.
در این بخش آمده است: با مراجعه به قرآن دانسته میشود که برپا شدن قیامت، مقارن با تحولات بزرگی در نظام این جهان است؛ بهگونهای که بساط این عالم برچیده شده و عالم دیگری برپا میگردد. آنگاه همه انسانها از آغاز تا پایان خلقت زنده میگردند و نتایج اعمال خود را میبینند. قرآن، این واقعه بزرگ را با این ویژگیها مطرح نموده است: دگرگونی زمین، کوهها و دریاها؛ دگرگونی آسمان و ستارگان؛ شیپور مرگ (نفخه صور اول)؛ شیپور حیات (نفخه صور دوم)؛ ظهور حاکمیت خدا و قطع سببها و نسبها؛ دادگاه عدل الهی؛ بهسوی بهشت یا دوزخ[۸].
شفاعت، بحث پایانی این بخش از کتاب است. نویسنده میگوید: بنا بر آنچه از آیات قرآن و روایات معصومین(ع) استفاده میشود، اگر انسان با ایمان از دنیا برود، هرچند اعمالش چندان رضایتبخش نباشد، به عذاب ابدی گرفتار نشده، سرانجام وارد بهشت خواهد شد[۹]. عقیده به شفاعت نباید مستلزم، نقصی در خداوند سبحان باشد؛ لذا خداوند، خط بطلان بر شفاعتی که مشرکان به آن باور داشتند کشیده است و فرموده: «جز خدا سرپرست و شفاعتگری نخواهد داشت» (انعام: 51، 70؛ سجده: 4؛ زمر: 44). در کنار نفی چنین شفاعتی، شفاعت به اذن خدا اثبات شده است: «هیچ شفاعتکنندهای نیست، مگر بعد از اذن الهی» (یونس: 3؛ بقره: 255 و...)[۱۰].
بخش دوم
در بخش دوم (که بخش اصلی این نوشتار و ترجمه مباحث معاد کتاب الإلهيات است)، ابتدا تقریظی از آیتالله سبحانی آمده است. سپس مباحث کتاب، همچون متن اصلی، در هفده عنوان و مبحث مطرح شده است.
ارزیابی ترجمه
در تقریظ آیتالله سبحانی، به چگونگی ترجمه اشاره شده است. او میگوید: اینجانب بخشی از این ترجمه را از نظر گذراندم و آن را کاملاً با متن برابر یافتم و حاکی از آن است که مترجم بر هر دو زبان تسلط داشته و در نویسندگی فارسی قوی و تواناست. بااینکه کتاب، شرایط اصولی ترجمه را داراست، ولی درعینحال، نگارش، کاملاً فارسی است و خواننده احساس نمیکند که آنچه میخواند، ترجمه از کتاب عربی است و این خود یکی از مزایای ترجمه کامل است که گاهی از آن غفلت میشود[۱۱].
تفاوت متن اصلی با ترجمه
هفده عنوان ترجمه، همچون عناوین متن اصلی، است، لکن عناوینی که زیر این عناوین انتخاب شده است، قدری متفاوت است؛ بهعنوانمثال در ابتدای کتاب ذیل عنوان معاد در ادیان و آیینهای گذشته، شش زیرعنوان آمده، ولی در متن اصلی ذیل همین عنوان با نام «المعاد في الملل و الشرائع السابقة»، چهار زیرعنوان قید شده است[۱۲]. لازم به ذکر است که این نوع اختلاف در بیشتر جاهای کتاب به چشم میخورد. لکن از جهت محتوا همان طور که آیتالله سبحانی بیان نمودهاند، تغییری یافت نشد.
پانویس
منابع مقاله
- سبحانی، جعفر، «الإلهيات علی هدی الكتاب و السنة و العقل»، به قلم حسن محمد مکی عاملی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، 1384ش.
- مقدمه و متن کتاب.