مؤمن قمی، محمد
آیت‌الله محمد مؤمن، در روز پنج شنبه، دهم ذى‌القعده سال 1356ق، برابر با 23 دى 1316ش، در خانواده‌اى مذهبى در شهر قم چشم به جهان گشود. پدرش، مرحوم حاج عباس مؤمن كه فردى سرشناس و مورد اعتماد مردم بود، با پيشه كشاورزى روزگار مى‌گذراند و نزدیک به صد سال زيست.
| نام | مومن قمی، محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | آیت‌الله مومن
مومن، محمد مومن القمی، محمد |
| نام پدر | |
| متولد | 1317 ش |
| محل تولد | |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE6613AUTHORCODE |
آیت‌الله مؤمن تحصيلات را در هفت سالگى آغاز نمود و در مكتب‌خانه‌اى واقع در محله «باغ پنبه» قم، به فراگيرى قرآن مشغول شد، پس از آن، به مكتب ديگرى رفته و در آن‌جا كتاب «نصاب الصبيان» و برخى از كتب ديگر را آموخت. پس از مدتى با سفارش برخى به پدر ايشان و موافقت پدر، تحصيلات خود را در مدارس اسلامى - ملى آن زمان، به تحصيل علوم دبستانى اشتغال پيدا كرد و در مدت دو سال تا كلاس ششم ابتدايى تحصيل كرد، بعد از آن سال اول دبيرستان را خواند، اما به دليل كم بودن سن قانونى نتوانست در آزمون پايان سال شركت كند. در سال 1332 به تحصيل علوم دينى روى آورد و طى دو سال، ادبيات عرب، بخش بسيارى از «مطوّل» و همه «معالم الاصول» را فراگرفت و هم‌زمان، به دليل تنگى معيشت خانواده، به آموزگارى نيز مى‌پرداخت. پس از آن، با توسل به حضرت على بن موسى الرضا(ع) و امام عصر(عج) توانست رضايت پدر خود را جلب نمايد و صرفاً به تحصيل علوم دينى بپردازد.
«شرح لمعه» و «قوانين الاصول» را در طى يك سال فراگرفت و «مكاسب» و «رسائل» شيخ انصارى را پس از دو سال به اتمام رساند و در ششمين سال تحصيل، جلد اول«كفايه» را آموخت و در درس خارج اصول و فقه شركت جُست. هم‌زمان با تحصيلات فقهى و اصولى، به تحصيل حكمت الهى و فلسفه نيز مى‌پرداخت و «شرح منظومه» سبزوارى و «الهيات شفا» و بخش عمده «اسفار» را فرامى‌گرفت.
در اواخر سال 1342، براى تحصيل عازم نجف اشرف شد و به مدت شش ماه از محضر استادان حوزه علميه بهره‌مند شد و سپس به ايران بازگشت و تا سال 1353 به تحصيل خود ادامه داد.
اساتيد و شاگردان
آیت‌الله مؤمن، در دوران تحصيل خود از محضر استادان برجسته‌اى بهره برده است؛ اساتيد بزرگورارى همچون حاج شيخ محمد واعظ‌زاده، آیت‌الله مشكينى، آیت‌الله شاه‌آبادى، شيخ ابوالفضل خوانسارى، آیت‌الله سلطانى، آیت‌الله حاج ميرزا محمد مجاهدى تبريزى، امام خمينى(ره)، آیت‌الله بروجردى، آیت‌الله حاج آقا مرتضى حائرى.
استاد او در «فلسفه» و «شرح منظومه» سبزوارى، مرحوم حاج آقا مصطفى خمينى(ره) بود و بعد از آن براى تحصيل«الهيات شفا» و «اسفار» به درس علامه سيد محمدحسین طباطبايى(ره) رفت و سال‌ها به حضور در درس تفسير ايشان نيز توفيق يافت. ايشان عمده استادان خود را در حوزه، مرحوم امام، مرحوم محقق داماد و مرحوم شيخ مرتضى حائرى مى‌داند.
شاگردان بسيارى از محضر ايشان، كسب فيض نموده‌اند كه در بين آنها، مى‌توان از «دكتر حسن روحانى»، «حجت‌الاسلام فياضى»، «حجت‌الاسلام ناظم‌زاده»، «حجت‌الاسلام برهانى» و «حجت‌الاسلام اخترى»، سفير ايران در سوريه نام برد.
ايشان، پس از فراگيرى يك دوره كامل اصول، به تدريس چند دوره «رسائل» شيخ انصارى، مقدارى از «مكاسب» و «شرح تجريد الاعتقاد»، «بداية الحكمة» و «نهاية الحكمة» و بخشى از «اسفار و عرشيه» نائل آمد.
با پيروزى انقلاب اسلامى و كم شدن حجم مسئوليتها، در سال 1362 به تدريس درس خارج اصول پرداخت كه هم‌اكنون به تدريس دوره سوم آن اشتغال دارد. تدريس بحث معاملات «تحرير الوسيلة»، حضرت امام خمينى(ره)، كتاب قضا و شهادات و عمده حدود و مسائل مستحدثه در قالب درس خارج فقه از ديگر برنامه‌هاى درسى ايشان براى پرورش طلاب جوان و طالب اجتهاد بوده است.
فعالیت‌های سياسى
وى كه عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم بود، با حضورشان در جلسات جامعه مدرسين، در پيش از انقلاب، و پى‌گيرى مصوبات و بيانيه‌هاى آن و افشاگرى عليه رژيم، منجر به دست‌گيرى و تبعيد ايشان در سال 1353 شد. ساواک، ايشان را به سه سال اقامت اجبارى در شهداد کرمان محكوم كرد كه پس از گذراندن هفت يا هشت ماه اقامت در شهداد، بقيه مدت را در تويسركان به تبعيد گذراند، اما تبعيد ايشان باعث نشد كه افشاگرى‌ها و مبارزات سياسى ايشان پايان يابد، بلكه در آن‌جا نيز با بيان احكام اسلامى و در لابه‌لاى آن، مسائل مهم انقلاب، ماهيت رژيم شاه را بر مردم آشكار مى‌كردند و آنها را به تقليد و پيروى از مرجعيت شيعه، به‌ويژه امام خمينى(ره) كه در آن زمان پرچم‌دار مبارزه بود، دعوت مى‌كردند.
با پيروزى انقلاب شكوه‌مند اسلامى ايران، فعالیت‌های آیت‌الله مؤمن در قالب مسئوليت‌هاى اجرايى و روشن‌گرى‌هاى درسى و اخلاقى ادامه يافت.
مسئوليتها
مهمترین مسئولیتهای ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی از این قرار است:
- مسئوليت انتخاب و اعزام قضات شرع دادگاه‌هاى انقلاب در سراسر كشور به دستور حضرت امام خمينى(ره)؛
- رياست دادگاه عالى انقلاب اسلامى؛
- عضويت شوراى عالى قضايى؛
- عضويت در شوراى نگهبان با حكم امام خمينى(ره) در سال 1362 و ابقاء در آن مسئوليت با حكم مقام معظم رهبرى؛
- مديريت حوزه علميه قم و عضويت در شوراى عالى سياست‌گذارى حوزه علميه قم از سال 1371 تا 1374 و نيز عضويت در دوره چهارم شوراى عالى حوزه علميه قم؛
- نمايندگى در دوره اول و دوم مجلس خبرگان رهبرى از طرف مردم سمنان و در دوره سوم به نمايندگى از مردم قم؛
- رياست مجمع فقه اهل‌بيت(ع).
آیت‌الله مؤمن، هم‌اكنون به تدريس در حوزه علميه قم اشتغال دارد و در مكتب اجتهاد و فقهاهت، شاگردان مفيدى را به عالم اسلام تقديم مى‌دارد.
آثار
- تقريرات درس‌هاى اصول، مكاسب محرمه و بيع حضرت امام خمينى(ره) با حواشى معظم‌له بر آن؛
- تقريرات درس مرحوم آیت‌الله محقق داماد در مبحث صوم و صلات؛
- يك دوره كامل اصول فقه استدلالى با نام «تسديد الاصول»؛
- ده رساله فقهى در موضوعات و مسائل مستحدثه با نام «كلمات سديده»؛
- ولايت امام و پيامبر(ص) بر امر قانون‌گذارى كلى؛
- ولايت امام و پيامبر(ص) بر جامعه اسلامى؛
- حاشيه بر اسفار و شواهد الربوبية.
از ديگر فعالیت‌های علمى و فرهنگى ايشان مى‌توان از تدوين و تنظيم آيين‌نامه‌هاى داخلى شوراى مديريت حوزه علميه قم ياد كرد كه در دوره تصدى ايشان انجام گرفت.
وابسته‌ها
الولایه الالهیه الاسلامیه او الحکومه الاسلامیه
درر الفوائد (حائری یزدی، عبدالکریم - طبع جدید)
قواعد أصول الفقه علی مذهب الإمامیة
شرح العروة الوثقی (حائری)/ نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نویس