أسباب حدوث الحروف
اسباب حدوث الحروف، رساله‌اى است كه ابن سينا آن را به زبان عربى تأليف نموده است. او علت و انگيزه اين تأليف را پاسخ به درخواست شخصى به نام استاد ابومنصور محمد بن على بن عمر الخيام بيان نموده است كه با توجه به نام عمر خيام نيشابورى و اختلاف دوران حيات وى با بو على سينا، معلوم مى‌شود اين شخص، عمر خيام ديگرى است كه تشابه اسمى با خيام نيشابورى، شاعر بلندآوازه ايرانى دارد.
| اسباب حدوث الحروف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | أسباب حدوث الحروف القاهره |
| ناشر | دار بيبليون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2005 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | الفبای عربی
الفبای فارسی زبان عربی - تلفظ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJ 6321 /الف2الف5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب، داراى شش فصل است.
گزارش محتوا
شيخ الرئيس، ابتدا به چگونگى توليد حروف پرداخته، سپس فصلى را به آناتومى اندام‌هاى صوتى اختصاص داده است. واژگانى كه ابن سينا در اين علم به كار برده، در ديگر آثار او ديده نمى‌شود و ممكن است برگردانى از اصطلاحات هنديان باشد، بنا بر اين چنين به نظر مى‌رسد كه ابوعلى سينا، از روش هنديان در بحث حروف آگاهى داشته است.
وى، رساله حاضر را در شش فصل، دسته‌بندى كرده است كه عبارتند از: فصل اول، در سبب حدوث صوت. فصل دوم، در سبب حدوث حروف. فصل سوم، در تشريح حنجره و زبان. فصل چهارم، در اسباب جزئيه حرف حرف حروف عربى. فصل پنجم، در حروف شبيه به حروف عربى. فصل ششم، در شنيده شدن حروفى كه از حركات غير نطقيه استماع مى‌شوند.
در فصل اول، چگونگى ايجاد صدا را توضيح مى‌دهد كه تموج هوا، از علل آن مى‌باشد و خود تموج هوا، داراى دو علت قرع و قلع مى‌باشد. در فصل دوم، سبب حدوث حروف بررسى گرديده است كه در واقع حروف، به منزله هيئتى هستند برای صوت كه بر آن عارض مى‌گردند تا صوتى از صوت ديگر تمييز داده شود.
حروف، بعضى به لحاظ اصوات، مفرد و بعضى مركبند. حروف مفرده، عبارتند از: الباء، التاء، الجيم، الدال، الضاء، الطاء، القاف، الكاف، اللام، الميم و النون و ما بقى آنها حروف مركب مى‌باشند.
در فصل سوم، اعضاى دخيل در اداى حروف كه عبارتند از حنجره و زبان، مورد بررسى واقع گرديده‌اند. ابن سينا، مى‌گوید: حنجره، از سه غضروف تركيب شده است كه با تنگ يا گشاد شدن حنجره، حروف مختلفى از آن ايجاد مى‌گردند. زبان نيز به وسيله هشت عضله، حركت مى‌كند كه با حركت آن نيز كلمات و حروف مختلفى از دهن خارج مى‌شوند.
فصل چهارم، اسباب جزئيه تك تك حروف عربى را بررسى مى‌كند كه اگر همزه؛ مثلاً بخواهد از دهن انسان خارج شود، چه عضلات و تحركاتى در حنجره و زبان بايد انجام گردد و هوا چه مسيرى را با حالت خاصى طى كند تا يك چنين حرفى حاصل گردد.
حروفى كه در زبان عربى نيستند، مثل حرف «چ» كه در فارسی هست ولى در عربى نيست، لكن شباهت‌هايى به حروف عربى دارند، در فصل پنجم اين رساله، تشريح گرديده‌اند.
در آخرين و ششمين فصل رساله، حروفى كه بدون استفاده از حركات نطقيه، حاصل مى‌شوند، مورد بررسى قرار گرفته‌اند. در اين فصل، شيخ الرئيس، چگونگى به وجود آمدن حروفى مانند عين، حاء، خاء، هاء، قاف، غين، كاف، جيم و شين را توضيح مى‌دهد كه با اخراج هوا از راه بينى به گونه‌اى خاص، اين حروف حادث مى‌گردند. مؤلف، بعد از اتمام اين فصل، مى‌گوید: اميدوارم همين مقدار مرا مقرب ساحت استاد بزرگوارم گردانيده باشد و با حمد الهى رساله را به پایان مى‌برد.
وضعيت کتاب
رساله، در انتها، داراى يك فهرست مطالب مى‌باشد.