شیعه‌پژوهی و شیعه‌پژوهان انگلیسی زبان
شيعه‌پژوهى و شيعه‌پژوهان انگليسى زبان (1950-2006م) اثر پژوهشگر ايرانى غلام احيا حسينى است كه با معرفى و توصيف مراكز، شخصيت‌ها و آثارى كه مهم پنداشته شده‌اند، ابزارى مناسب را در اختيار شيعه‌پژوهان فارسى‌زبان قرار مى‌دهد. به اعتراف مؤلف اين اثر به‌هيچ‌رو پاسخگوى صددرصد سؤالات گوناگون و اساسى مطرح شده در باب شيعه‌پژوهى در غرب انگليسى‌زبان نيست چراكه پاسخ به سؤالاتى از اين‌دست، نيازمند تحقيقى دقيق، طولانى‌مدت و حتى ميدانى خواهد بود كه ممكن است در چندين جلد ارائه گردد[۱]
| شیعه پژوهی و شیعه پژوهان انگلیسی زبان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسینی، غلام‌احیاء (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | شیعه پژوهی و شیعه پژوهان انگلیسی زبان (1950 تا 2006 میلادی) |
| ناشر | شيعه شناسی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1387 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-600-5147-02-5 |
| موضوع | شیعه شناسی شیعه شناسی - کتابشناسی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 239 /الف3ش9 |
ساختار
كتاب حاضر با دو مقدمه كوتاه از احمد بهشتى و عباس احمدوند و مقدمه مفصلى از مؤلف آغاز شده است. در متن اثر نيز در ضمن نه فصل، منابع، شخصيت‌ها و مراكز علمى و فرهنگى شيعه‌پژوهى مورد بررسى قرار گرفته است.
گزارش محتوا
عباس احمدوند در ديباچه‌اش بر كتاب تذكر اين نكته را ضرورى مى‌داند كه استفاده از واژگان گاه نامناسب يا توهين‌آميز از سوى پژوهشگران غربى در جنبه‌هاى گوناگون ادبيات موضوع، ما را به ارائه ترجمه‌هايى صرفاً پيشنهادى (و باتوجه به فضاى فرهنگى- اعتقادى كشور) از عناوين پژوهش‌ها و انواع گوناگون فعاليت‌هاى پژوهشى شيعه‌پژوهان واداشت[۲]
نويسنده در مقدمه، مجموعه حاضر را گزارشى از شيعه‌پژوهى غربیان در گسترده‌ترين ساحت زبانى آن، يعنى زبان انگليسى دانسته است كه در طول نيم‌قرن اخير انجام يافته است[۳]
وى سپس لازم دانسته است كه نگاهى كلى به سير «مطالعات اسلامى» به‌عنوان مادر «مطالعات شيعى» اندازد. در باب مراحل مطالعات اسلامى در غرب ديدگاه‌هاى گوناگونى ارائه شده كه نويسنده آن را به پنج مرحله تقسيم كرده است[۴]
نويسنده در انتهاى مقدمه تأكيد مى‌كند كه «در تهيه اين گزارش بيشترين تكيه بر اينترنت، به خصوص سايت‌هاى دانشگاه‌هاى غرب، بوده؛ اما از برخى تحقيقات و مجله‌ها همچون شيعه‌شناسى، اخبار شيعيان، كتاب ماه دين، اسلام در نگاه غرب و برنامه نمايه نيز استفاده گرديده است. اين مجموعه با تمركز بر تشيع امامى اثناعشرى تنظيم شده است؛ هرچند تا حد ممكن به آثار مرتبط با ساير فرق شيعه مانند زيديه و اسماعيليه نيز پرداخته شده است»[۵]
فصل اول كتاب در مورد دانشگاه‌ها و مراكز علمى غرب است. مؤلف در اين فصل پيش از ديگر مباحث به معرفى تعدادى از مجموعه‌هايى مى‌پردازد كه كم‌وبيش در حوزه شيعه‌پژوهى فعاليت داشته‌اند. انتخاب اين مؤسسات از بين صدها مجموعه علاوه بر سهولت نسبى دسترسى به اطلاعات آنها، به دليل جالب‌تر بودن مطالب از نظر نگارندگان بوده است[۶]
فصل دوم درباره كتاب‌هاى منتشرشده در ارتباط با تشيع است. نويسنده در ابتداى اين فصل مى‌نويسد: در طول سال‌هاى متمادى، كتاب‌هاى بسيار زيادى در غرب انگليسى‌زبان توسط شيعه‌پژوهان نگاشته شده كه جمع‌آورى همه آنها در حد وسع اين مقال نبود و اگر مى‌خواستيم به اين مجموعه گسترده بپردازيم حجم كار رشد بسيارى مى‌يافت. از آن‌رو كه اين موضوع بيش از هر چيز موجب ملال خوانندگان مى‌شد سعى شده كتاب‌هايى را گردآورى و عرضه كند كه اهميت بيشترى نسبت به بقيه آثار داشتند[۷]
فصل سوم در مورد معرفى اجمالى برخى از كتاب‌هاى منتشر شده است. به اشاره نويسنده: در ميان كتاب‌هاى منتشرشده در حوزه تشيع، بعضى از آنها داراى شهرت بيشترى هستند؛ گاه به‌عنوان كتاب سال جمهورى اسلامى شناخته شده‌اند و يا به زبان فارسى درآمده‌اند. نويسندگان اين آثار الزاماً شيعه نيستند، ولى با اين‌حال، در تحقيقات خود به نتايجى دست‌يافته‌اند كه مى‌تواند براى شيعيان قابل‌توجه باشد. در اين فصل نگاهى گذرا به چند مورد از اين آثار شده است[۸]
فصل چهارم درباره مقالات منتشر شده در موضوعات مرتبط با تشيع مى‌باشد. نويسنده همانند آنچه درباره كتاب‌هاى نگاشته و منتشرشده توسط شيعه‌پژوهان گفته شده به دليل آنكه تعداد مقالات منتشرشده نيز بسيار زياد بوده تنها به نقل بعضى از موارد كه به نظر مى‌آمده اهميت بيشترى داشته پرداخته است[۹]
فصل پنجم در مورد پايان‌نامه‌هاى دفاع‌شده مرتبط با تشيع است. هر ساله در مؤسسات، نهادها و دانشگاه‌ها، دانشجويان در انتهاى مقاطع مختلف تحصيلى پايان‌نامه‌ها و پروژه‌هايى را نوشته و از آنها دفاع مى‌كنند. در اين فصل باتوجه به آن مقدار كه در دسترس مؤلف بوده، فهرستى از بعضى از اين پايان‌نامه‌ها ارائه گرديده است[۱۰]
فصل ششم در مورد كنفرانس‌هاى مرتبط با حوزه مطالعات شيعى است. برگزارى كنفرانس‌ها، تأسيس مجلات، دائرةالمعارف‌ها و انجمن‌هاى تخصصى در شرق‌شناسى نمايان‌گر منظم‌تر شدن فعاليت‌هاى شرق‌شناسان بوده است. عين اين ماجرا درباره شيعه‌پژوهى نيز اتفاق افتاده است و به‌طور روزافزون شاهد گسترش مجلات، انجمن‌ها و كنفرانس‌ها در زمينه مطالعات شيعى در غرب هستيم. نويسنده در اين فصل، ابتدا فهرستى از كنفرانس‌ها و همايش‌هايى را كه طى يك دهه گذشته برگزار شده مرور كرده و سپس به ساير موارد پرداخته شده است[۱۱]
در فصل هفتم به آشنايى با شيعه‌پژوهان پرداخته شده است. شيعه‌پژوهان متعددى در حال حاضر مشغول به تحقيق در اين حوزه هستند كه نويسنده در اين فصل با توجه به آنچه در منابع به دست آمده به معرفى آنان مى‌پردازد. لازم به يادآورى است كه اگر اطلاعات برخى از شخصيت‌ها كمتر از بقيه است و براى مثال، سال تولد يا وفات آنان درج نشده به واسطه كمبود يا نبود اطلاعات ارائه‌شده در اين‌باره بوده است. اطلاعات ارائه‌شده در اين فصل بخشى از اطلاعات شيعه‌پژوهان معاصر است[۱۲]
همان‌گونه كه پيش‌تر اشاره شد، مجلات و دائرةالمعارف‌ها يكى از علايم نظم و انسجام بيشتر فعاليت‌هاست. بدين‌روى، در فصل هشتم به معرفى اولين مجله اختصاصى شيعه و دائرةالمعارف تشيع پرداخته شده است[۱۳]
فصل نهم در مورد مراكز علمى و فرهنگى شيعيان است. علاوه‌بر فعاليت‌هاى شيعه‌پژوهان غربى، مجموعه‌هايى وجود دارند كه اعضا و مؤسسان آنها را شيعيان تشكيل داده و به‌دنبال انسجام شيعيان و تبليغ و ترويج فرهنگ تشيع هستند و به‌همين دليل، از حيث كاركردى تفاوتى اساسى با آنچه تا كنون ديديم دارند. مؤلف در اين فصل، به مرور فهرستى از اين مجموعه‌ها مى‌پردازد كه در سراسر دنيا (و نه تنها غرب) به فعاليت مشغولند و وجه مشترك آنها زبان انگليسى است[۱۴]
وضعيت كتاب
در پاورقى‌هاى كتاب، شرح حال برخى شخصيت‌ها و منابع مورد استفاده كتاب ذكر شده است.
در ابتداى كتاب فهرست مندرجات ذكر شده است. در انتهاى كتاب سه فهرست منابع فارسى، انگليسى و پايگاه‌هاى اينترنتى ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.