آقااحمد کرمانشاهی
احمد بن محمدعلى بهبهانى (1191-1243ق)، معروف به آقا احمد کرمانشاهى، فقيه اصولى، فيلسوف، عارف، شاعر و از عالمان شيعى قرن سيزدهم هجرى، يكى از چهره‌هاى برجسته خاندان وحيد بهبهانى (آل آقا) است. وی افزون بر مقام علمی و تألیفاتش، به دلیل سیر و سیاحتش در ایران، عراق و هند و بر جای نهادن خاطراتش، منزلت ویژه‌ای دارد. کتاب مرآت الاحوال مهم‌ترین کتاب تألیفی اوست.
| نام | آقا احمد کرمانشاهی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | آلآقا کرمانشاهی، احمد
آلآقا، احمد بن محمدعلی ب‍ه‍ب‍ه‍ان‍ی کرمانشاهی، احمد بن محمدعلی کرمانشاهی، آقااحمد |
| نام پدر | محمدعلی |
| متولد | 1191ق |
| محل تولد | کرمانشاه |
| رحلت | 1243 ق |
| اساتید | ملا محمداسماعيل عَقْدائى يزدى
شيخ جعفر نجفى |
| برخی آثار | مرآت الأحوال جهان نما |
| کد مؤلف | AUTHORCODE4983AUTHORCODE |
ولادت
آل آقا، خاندانى از عالمان دينى، شيعى امامى، مشهور به علم و ادب از قرن 12 تا14ق. در ايران هستند. شهرت افراد اين خاندان به آل آقا بدين جهت است كه منتسب به «آقا محمدباقر وحيد بهبهانى» بوده و ازاين‌رو، گاه بهبهانى خوانده شده‌اند. برخى از اينان از جمله آقا احمد كه در کرمانشاه و نهاوند اقامت داشته‌اند به کرمانشاهى و نهاوندى شهرت يافته‌اند. برخى از افراد اين خاندان نيز در تهران، قم، نجف و كربلا ساكن بوده‌اند.
آقا احمد افزون بر مقام علمى و تأليفاتش، به دليل سير و سياحتش در ايران، عراق و هند و بر جاى نهادن خاطرات باارزشش، منزلت ویژه‌اى دارد. آقااحمد، به نوشته خودش در «مرآت الاحوال» كه شرح حال وى به قلم خود اوست، در 1191ق. در کرمانشاه به دنيا آمد. از شش سالگى تحصيل عربى و فارسى و نيز متون فقهى را نزد پدرش آقا محمدعلى بهبهانى (متوفى 1216ق.) و برادرش آقا محمد جعفر (متوفى 1259ق.) آغاز كرد. در هفده سالگى مادرش را از دست داد و در بيست سالگى براى ادامه تحصيل عازم عتبات عاليات شد و در مسير خود، با عالمان شهر كاظمين ديدار كرد و پس از سكونت در نجف و ازدواج، تحصيل خود را به سرعت ادامه داد.
اساتید
برخى از استادان وى عبارت بودند از: ملا محمداسماعيل عَقْدائى يزدى (متوفى 1240ق)، آقاسيد مهدى طباطبائى مشهور به بحرالعلوم (متوفى 1212ق)، و شيخ جعفر نجفى (متوفى 1228ق)، در فقه. وى همچنين، علاوه بر پدرش، از چند تن از عالمان برجسته روزگار خود اجازه علمى به دست آورد كه متن آنها را در مرآت الاحوال درج كرده است، از جمله: شيخ جعفر نجفى، ميرسيد على طباطبائى، سيد محسن اعرجى بغدادى، ميرزاابوالقاسم قمى صاحب قوانين. اجازه‌اى نيز از آقا سيد محمد مجاهد داشته كه قسمتى از آن در اعيان الشيعة آمده است.
آقا احمد در 1215ق. براى ديدار پدر به کرمانشاه بازگشت. چند ماه پس از بازگشت وى، پدرش درگذشت و او براى مدتى در اين شهر ماند. با شنيدن خبر حمله وهابيها به كربلا در 1216ق، به عتبات رفت و پس از بازگرداندن خانواده‌اش به کرمانشاه، عازم قم شد. او در مدت شش ماه اقامت در اين شهر، از محضر ميرزا ابوالقاسم قمى استفاده كرد و در ضمن به تدريس و تأليف پرداخت. پس از آن به شهرهاى مختلفى از جمله بروجرد، نهاوند و بار ديگر به عتبات سفر كرد و در 1219ق. به مشهد مشرّف شد و سپس به عزم سفر به هندوستان به سوى بندرعباس و مسقط حركت كرد و از آنجا راهى بمبئى شد. وى درباره شهرها و مناطقى كه در هند ديده سخن گفته و اوضاع اقتصادى و سياسى و اجتماعى و احياناً مذهبى آن شهرها را شرح داده است.
آقا احمد در محرم 1225ق. در شهر عظيم‌آباد بوده و ضمن وصف كيفيت عزادارى آن شهر از آخرين وقايعى كه ياد كرده، تولد فرزندش آقاعلى در عظيم آباد است. پس از آن وى به ايران بازگشته است.
از اين پس اطلاع دقيقى از زندگى وى وجود ندارد. به روايتى، آقا احمد در 1233ق. در عراق بوده و گویا پس از مدتى به ايران بازگشته است. وى در 1235ق، در 44 سالگى درگذشت و كنار مرقد پدرش در کرمانشاه به خاک سپرده شد. در اعيان‌الشيعه از سال 1243ق به عنوان سال وفات وى ياد شده است.
آثار
آقا احمد فهرست هجده تأليف يا اثر در دست تأليف خود را در «مرآت الاحوال» آورده كه از آن جمله است:
- محموديّة: حاشيه‌اى بر صمديّه شيخ بهائى؛
- نورالانوار؛
- الدرّر الغرویّة في اصول الأحكام الإلهيّة؛
- رسالة قوت لايموت؛
- ربيع الأزهار؛
- تاريخ بغلى (تحفة الأخوان)؛
- كشف الشّبهة عن حكم المتعة؛
- تحفة المحبيّن.