قصص القرآن
قصص القرآن اثر محمد احمد جاد المولی، محمد ابوالفضل ابراهیم، علی محمد بجاوی و سید شحاته، کتابی است دربردارنده قصههای قرآن کریم و داستان پیامبران الهی(ع).
قصص القرآن | |
---|---|
پدیدآوران | جادالمولي، محمد احمد (نويسنده)
شحاته، سيد (نويسنده) ابراهيم، محمد ابوالفضل (نويسنده) بديوي، يوسف علي (محقق) بجاوي، علي محمد (نويسنده) |
ناشر | مکتبه التربيه |
مکان نشر | لبنان - بيروت |
سال نشر | مجلد1: 1998م , 1419ق , |
چاپ | 1 |
موضوع | قرآن - قصهها |
زبان | فارسی |
تعداد جلد | 1 |
کد کنگره | BP 66/7 ب4ق7* |
تحقیق کتاب، توسط یوسف علی بدیوی، صورت گرفته است.
اهمیت کتاب
شاید بتوان گفت اثر حاضر، یکی از بهترین کتابهایی است که تاکنون، درباره داستانهای قرآن، نوشته شده است[۱]
ساختار
کتاب با مقدمه محقق و سه مقدمه نویسنده از چاپ اول تا سوم آغاز و مطالب، به ترتیب تاریخی و زمانی، دربردارنده داستانهای قرآنی و قصص پیامبران الهی(ع)، از حضرت آدم(ع) تا خاتمالانبیاء(ص) است.
نویسندگان در تألیف این اثر، از مصادر فراوانی استفاده نموده که میتوان آنها را چنین تقسیمبندی نمود: الف) قرآن کریم؛ که اصلیترین، اساسیترین و موثقترین منبع اثر حاضر بوده و ارکان مطالب کتاب، بر آن استوار است. ب) سنت شریف نبوی؛ اخبار و روایات موثقی که پیرامون قصص قرآنی و داستان پیامبران الهی(ع) است. ج) تفاسیر؛ که مهمترین ماده در قصص قرآنی و در این اثر، از هفت تفسیر معتبر: طبری؛ کشاف؛ فخر رازی؛ ابوالسعود؛ بیضاوی؛ آلوسی و منار. د) کتب تاریخ؛ از جمله «تاریخ الأمم و الملوك» ابن جریر طبری و «البداية و النهاية» ابن کثیر دمشقی. ه) کتب سیره؛ مخصوصاً کتبی که دربردارنده مطالبی پیرامون زندگانی و سیره خاتمالانبیا(ص) است مانند: «سيرة ابن هشام»، «سيرة حلبية»، «نور اليقين»، «حياة محمد(ص)» و.... و) کتب الأدب؛ از جمله: «نهاية الأرب في فنون الأدب» شهابالدین نویری. ز) معاجم؛ که به سه دسته تقسیم میشود:
- مهاجم فهرستی برای آیات قرآنی مانند «معجم تفصيل آيات القرآن الكریم».
- معاجم شهرها؛ مانند «معجم البلدان» یاقوت حموی و «معجم ما استعجم» بکری.
- معاجم لغت؛ مانند «لسان العرب» ابن منظور و «القاموس المحيط» فیروزآبادی [۲].
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا به بیان اهداف وجود قصه در قرآن و واقعیت و حقیقی بودن قصص قرآن پرداخته شده و سپس، ضمن اشاره به مصادر و منابع مورد استفاده نویسندگان، اسلوب و روش کار ایشان و نیز اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، توضیح داده شده است[۳].
در مقدمات نویسندگان، ابتدا به بیان موضوع و اهمیت کتاب پرداخته شده و سپس، به تفاوت هریک از چاپها از قبیل افزوده شدن قصههای قرآنی به هریک، اشاره شده است[۴].
قرآن كریم بهعنوان آخرین كتاب الهى كه از سرچشمه وحى الهام گرفته، گنجینهاى منحصربهفرد و در میان همه كتب الهى بىرقیب است و اندیشمندان و دانشوران هریك در حد توان خود در این بحر ژرف و عمیق به غور پرداخته و به سهم خود در زمینه معارف و علوم قرآنى قلمفرسایی كردهاند و قصص قرآن، یكى از علوم قرآنى و شاید دلچسبترین آنهاست، زیرا قصهها و داستانها، از دیرباز در حیات آدمى نقش بسزایى داشتهاند و كتب آسمانى بهویژه قرآن، به شایستگى از قصه و داستان براى ابلاغ پیام و اتمامحجت استفاده كردهاند[۵] قصه و داستانگویى مهمترین وسیله و ابزار كتب آسمانى براى تبشیر و انذار بشر بوده است. برخلاف بسیارى از قصههاى ادبى كه عنصر خیال و حوادث پندارى نقش بسزایى در آنها دارد و هرچه این عنصر نفوذ بیشترى در ساختار داشته باشد، تأثیر آن در شنونده بیشتر است، در قرآن، قصهها نهتنها بر واقعیت تطبیق دارند، بلكه این وقایع مهمترین و حساسترین وقایع تاریخى انسان هستند؛ وقایعى كه هرکدام كاروان آدمى را به سو و جهت خاصى سوق دادهاند و تا ابد نقش خود را بر پیشانى او خواهند داشت و براى او بیدارگر، زنده و روشنگر خواهند ماند و قرآن از مجراى این قصص بزرگترین لغزشها و معمولترین انحرافات بشرى را به شیوهاى بىنظیر، زیبا و جذاب به نمایش مىگذارد[۶]
اما قصص قرآنى که در این اثر، گردآمده است، به نحو معقول، منظم و شیرین و با لحنى پندآموز آمده است و با بیان حدیث دیگران راه سعادت و شقاء را بر پویندگان مىنمایاند و چنین بیانى خود دلیل حقانیت و موجب اطمینان قلب است و مطالعه این قصص بهتدریج وجدان الهى و قواى معنوى انسان را بیدار و هوشیار مىسازد[۷]
این کتاب، بر اساس آیات قرآن استوار است و نویسندگان آن سعی کردهاند تا آنجا از تاریخ ضمیمه نمایند که آیات قرآن روشن گردد و به همین جهت، جزئیات مطالب تاریخ، درج نگردیده است و بهصورت داستانسرایی خالص هم نیست؛ بهعبارتدیگر، در کتاب حاضر، سعی شده آیات داستانی قرآن جمعآوری گردد و به یکدیگر، ضمیمه شود و ارتباط بین آنها، روشن شود به همین جهت جزئیات مطالب تاریخ درج نگردیده است و نیز بهصورت داستانسرایی خالص هم نیست بهعبارتدیگر در کتاب حاضر سعی شده آیات داستانی قرآن جمعآوری گردد و به یکدیگر ضمیمه شود و ارتباط بین آنها روشن گردد[۸]
برخی از ویژگیهای این اثر نفیس را میتوان در امور زیر، خلاصه نمود:
- استفاده از اسلوب و روش غالب در کتب مشرق زمین در انتخاب و چیدن الفاظ، تصاویر نموداری مختلف و توان آشکارسازی (ابهامزدایی) از جملات و ترکیبهای گسترده.
- بهکارگیری الفاظ و واژگانی مناسب بهگونهای که معانی این واژگان همان معانی معجمی آنها است بنابراین این یک روش تعلیمی مناسب به شمار میآید.
- ارائه تحلیلی واضح از هر یک از شخصیتهای داستان.
- بهکارگیری و استفاده از عبارات قوی، اما درعینحال ساده و همهفهم و بهدوراز تعقیدات و پیچیدگی عبارات.
- بهرهگیری از سبک روایت تاریخی، بهصورت روایت سلسهوار حوادث و رویدادها، از ابتدا تا انتها که در فهم بهتر مطالب و حوادث و تحلیل وقایع، به خواننده کمک خواهد کرد.
- استفاده از ذوق نحوی دقیق با استفاده از الفاظ دال بر معانی غیر غامض و پیچیده و نیز استفاده از استعمال مجازی کلمات که به خواننده، فرصت تفکر و تخیل را میدهد[۹].
وضعیت کتاب
از جمله اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، عبارتند از:
- تخریج آیات قرآنی و ذکر اسم سوره و شماره آیات و ترسیم آن به خط عثمان طه.
- ضبط نصوص آیات و ارجاع به منابع و معاجم معتبر.
- تشریح و توضیح کلمات مشکل متن.
- توضیح برخی از مبهمات کتاب و توضیح معنای مقصود نویسندگان.
- اعتماد بر اقول علمای موثق و مورد اعتماد در ضبط، تحقیق، تعلیق، تصحیح و ذکر مصادر.
- تصحیح بعضی از اقوال تاریخی یا تفسیری و ارجاع به مراجع و منابع معتبر در هر مورد.
- افزودن مقدمهای به کتاب و توضیح اسلوب و روش کار نویسندگان.
- تهیه فهارس فنی برای کتاب[۱۰].
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- جاد المولی، محمد احمد و دیگران «قصههای قرآن»، ترجمه مصطفی زمانی، قم، انتشارات فاطمة الزهراء(س)، چاپ نهضت، 1374.
- جاد المولی، محمد احمد و دیگران «قصههای قرآن»، ترجمه مصطفی زمانی، قم، پژواک اندیشه، چاپ دوم، 1380.