سوائر الأمثال علی أفعل
سوائر الأمثال علی أفعل تأليف حمزة بن حسن اصفهانى (280-360ق) به زبان عربى است. اين اثر مشتمل بر بيان ضرب‌المثل‌هاى شايع و رايج عربى مى‌باشد.
| سوائر الأمثال علی أفعل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن (نويسنده) سعد، فهمی (محقق) |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1409 ق یا 1988 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ضرب المثلهای عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJA 2522 /س7س9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب، شامل دو مقدمه از محقق و مؤلف و متن اثر در سى باب است. مؤلف در هر باب پس از ذكر عنوان باب و تعداد مثل‌هايى كه در آن باب مى‌آيد، همه ضرب المثلها را به صورت مجموع آورده است. سپس هر يك از مثلها را با عبارت «و اما قولهم» شرح و تفسير مى‌كند.
گزارش محتوا
اصفهانى در تنظيم باب‌هاى كتاب ترتيب الفبايى را برگزيده و نخستين حرف اصلى از اولين كلمه ضرب المثل را معيار قرار داده است؛ به عنوان مثال در باب اول كتاب ضرب المثلهايى را بيان نموده كه بر وزن افعل باشد و با حرف الف شروع شده باشد.
وى در تفسير و شرح مثلها، از اشعار عرب و همچنين سخنان حكمت‌آميز و ضرب المثلهاى ذكر شده در آثار ساير نويسندگان عرب مانند اصمعى، لحيانى، ابوعبيد قاسم بن سلام و محمد بن حبيب بصرى استفاده نموده است.
كتاب با مقدمه محقق فهمى سعد شروع مى‌شود. ذكر كتاب‌هايى كه در اين موضوع تأليف گرديده است، شرح مختصرى از زندگى مؤلف، اسامى افراد و امثالى كه مؤلف در كتاب از مطالب آنها استفاده نموده است، بيان موضوعات ضرب المثلها از جمله عناوين مطرح شده در مقدمه ايشان است. ذكر مصادر و منابع مقدمه نيز از محاسن كتاب است.
مؤلف، در مقدمه كتاب به بيان تأليفات مختلفى كه در موضوع ضرب المثل انجام شده است و كسانى كه در اين زمينه پيشگام بوده‌اند مى‌پردازد. وى با تذكر اين‌كه از آثار آنان فراوان استفاده نموده به مواردى از آنها اشاره مى‌كند.
اگرچه كتاب در سى باب تنظيم شده است اما ابواب از حجم يكسانى برخوردار نيستند؛ بعضى از ابواب مانند باب بيست‌وهشتم كه مشتمل بر چهار ضرب‌المثل است، داراى تعداد مثل‌هاى كمى است و برخى از ابواب مانند باب ششم كه صدوپانزده مثل را در بر دارد عكس آن است.
باب بيست‌ونهم كتاب مثل‌هاى بديع و جديد را كه دو قسمتى هستند بيان مى‌نمايد مانند: «اضوا من الفجر و احر من الجمر.» آخرين باب كتاب نيز در بيان نوادرى از كلام و عبارات است كه در عرب جايگزين ضرب المثل شده است.
بعد از پايان اين ابواب، مؤلف مثل‌هايى را كه با موضوع خرافات عرب و سحر و افسون‌ها آمده به كتاب ملحق كرده است.
وضعيت كتاب
فهارس مصادر و مراجع، آيات قرآن، احاديث شريفه، امثال، ابيات، الفاظ، اعلام، اقوام و قبائل، ايام عرب و اسلام، کتاب‌هاى وارده در متن كتاب و فهرست مطالب در انتهاى اثر آورده شده است. محقق كتاب در پاورقى، برخى توضيحات و آدرس عبارات و اشعار را ذكر كرده است.برخى الفاظ كه در متن اثر اصلاح شده است را متذكر شده است. برخى مطالبى نيز در حاشيه نسخه اصلى بوده است كه در پاورقى آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب