وسائل الشيعة و مستدركها
وسائل الشيعة و مستدركها، اثر شيخ محمد بن حسن حر عاملى (1104ق) و حاج ميرزا حسين نورى مى‌باشد كه توسط شيخ رحمت‌الله رحمتى، گردآورى شده است.
| وسایل الشیعه و مستدرکها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حر عاملی، محمد بن حسن (نويسنده) نوری، حسین بن محمدتقی (نويسنده) |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1424 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-470-688-9 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 11ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 22 |
| کد کنگره | BP 135 /ح4و5 1389 |
از آنجا كه نسخه ديگرى از اين كتاب، در نرم‌افزار موجود است، در اين نوشتار، به بررسى نسخه‌اى پرداخته شده كه توسط جامعه مدرسين، عرضه شده است.
«وسائل الشيعة»، يكى از كتاب‌هاى حديثى مهم و متداول در حوزه‌هاى علميه مى‌باشد و عنوان ابواب آن، برگرفته از رواياتى است كه در آن باب، ذكر شده است و هر عنوان، فتواى مؤلف را بيان مى‌كند، چنان‌كه احكام برآمده از روايات، خود عنوان باب شده است[۱]
از خصوصيات اين كتاب، در برابر جوامع روايى متقدمان، آن است كه شيخ حر عاملى، عناوين ابواب «وسائل الشيعة» را بسيار جزئى نقل كرده و ذيل هر عنوان را بر اساس آن، گردآورده است. براى مثال محمد بن يعقوب كلينى در كتاب «صيد و ذباحه» اين عنوان را آورده: «باب الصيد بالسلاح» و در ذيل آن، دوازده روايت برشمرده، درحالى‌كه شيخ حر عاملى اين روايات را با عنوان مناسب ذكر كرده و پنج عنوان براى روايات آن قرار داده است كه از هر عنوان فتواى او نيز استفاده مى‌شود[۲]
سعى مؤلف بر گردآورى روايات فقهى بوده و از آنجا كه برخى از روايات، از ديد و قلم وى جا مانده است، حال يا به دليل عدم التفات مؤلف به آنها - با وجود آنكه در منابعى كه شيخ حر عاملى از آنها استفاده كرده، آن روايات وجود دارد - و يا به دليل عدم اعتماد او به راوى، لذا علامه نورى مستدركى بر «وسائل الشيعة» نوشته و در آن، رواياتى را كه به هر دليل، شيخ حر عاملى متذكر آنها نگرديده و وى معتقد است كه فقيه بدان‌ها نيازمند مى‌باشد ذكر كرده است[۳]
آنچه اثر حاضر را حائز اهميت و ويژگى ممتاز كرده، اين است كه در آن، اصل «وسائل الشيعة» و مستدرك آن، در يك كتاب، گردآورى شده است.
محقق در شيوه‌اى بديع و خلاقانه، به دليل تسهيل در امر مراجعه و ملاحظه احاديث فقهى در آينه‌اى واحد، هر دو متن (وسائل الشيعة و مستدرك آن) را در يك صفحه قرار داده و آن دو را با خطى از يكديگر جدا كرده است؛ به‌گونه‌اى كه متن «وسائل الشيعة» در بالاى صفحه و مستدرك آن، در پايين قرار گرفته است؛ همچون دو درياى به‌هم‌پيوسته كه سرشار از لؤلؤ و مرجان بوده و برزخى ميان آن دو، قرار گرفته است[۴]
كتاب «وسائل الشيعة» توسط شيخ عبدالرحيم ربانى شيرازى، تحقيق و تصحيح شده است و در اثر حاضر، محقق به‌منظور اشباع و دقت بيشتر و تجديد در امر تحقيق، از آن استفاده كرده است[۵]
پاره‌اى از اقدامات محقق در اين اثر، عبارت است از:
- مقابله روايات منقوله با مصادر معتبر و اشاره به اختلافاتى كه دخيل در معنى مى‌باشند و مقابله آنها در درجه دوم، با تحقيق ذكرشده (توسط شيخ عبدالرحيم ربانى شيرازى) و ترجيح و ذكر آنچه صحيح‌تر به نظر مى‌رسيد و همچنين اشاره به مرجوح، در ذيل آن و اعراض از موارد اشتباه و نيز اختلافاتى كه دخلى در فهم مراد و معنى ندارند. در مورد مستدرك نيز از تحقيق مؤسسه آل‌البيت(ع) استفاده شده و همين شيوه در مورد آن به كار رفته است[۶]
- از آنجا كه عناوين ابواب مستدرك، مگر در مواردى نادر، همانند عناوين «وسائل الشيعة» مى‌باشد، به عناوين اصلى اكتفا شده و موارد اختلافى، در پاورقى‌ها ذكر گرديده است[۷]
- اشاره به مواردى كه صاحب وسائل با عبارت «ما تقدم و ما يأتي» ذكر فرموده، در آخر ابواب. در اين ميان در صورت تطابق هر دو تحقيق (ربانى و آل‌البيت)، بر آنها اعتماد شده و در صورت اختلاف، به موارد يادشده مراجعه گرديده و آنچه صواب به نظر مى‌رسيده، ثبت شده است.
- ارجاع احاديث هر دو كتاب (وسائل و مستدرك) به مصادر اصلى و معتبر و..[۸]
مقدمه‌اى از محقق در توضيح مراحل تحقيق و تصحيح، در ابتداى كتاب آمده و مطالب در بيست و دو جلد، تنظيم شده است.
فهرست اجمالى مطالب در ابتداى جلد اول و فهرست ابواب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، به اختلافات موجود بين نسخ «وسائل الشيعة» و مستدرك آن و نيز اختلافات موجود در تحقيقات صورت‌گرفته در اين دو كتاب (تحقيق شيخ عبدالرحيم ربانى شيرازى و تحقيق مؤسسه آل‌البيت)، اشاره شده است.