السيرة النبوية
| نام کتاب | السیرة النبویة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | شبلی، عبدالحفیظ (مصحح)
ابن هشام، عبد الملک بن هشام (نويسنده) سقا، مصطفی (مصحح) ابیاری، ابراهیم (مصحح) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 22/2 /الف2س9 |
| موضوع | اسلام - تاریخ - از آغاز تا 41ق.
محمد (ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت نامه |
| ناشر | دار المعرفة |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 213 هـ.ق یا 828 م |
| کد اتوماسیون | 2363 |
مؤلف
كتاب «السيرة النبوية» تأليف عبد الملك بن هشام معافرى مصرى كه به سيره ابن هشام شهرت يافته است؛ يكى از دو منبعى است كه در سيره و مغازى پيامبر گرامى اسلام (ص) از اعتبار و شهرت زيادى برخوردار است. اين كتاب در واقع سيره ابن اسحاق است كه ابن هشام آن را تهذيب و تلخيص كرده است.
محمد بن اسحاق مطلّبى (58 - 150ه-) اولين كسى است كه سيره و مغازى رسول خدا (ص) را جمع‌آورى و تدوين نموده و كتابش به دست ما رسيده است البته كتب مشابه پيش از او وجود داشته ولى باقى نمانده است نام اين اثر كتاب المبتدأ و المبعث و المغازى بوده مى‌باشد.
موضوع
ابن اسحاق اخبار حوادث دوران مكه و مدينه و احوال پيامبر(ص) و بخشى از مباحث مربوط به عصر جاهلى را كه در كتابها و مجموعه‌هاى حديث و تاريخ تا زمان خود يافته در اين اثر ارائه نموده و به خليفه منصور عباسى تقديم كرده است.
اصل كتاب ابن اسحاق به صورتى كه خود تدوين كرده بود امروزه در دست نيست اما چند روايت كامل و ناقص از آن موجود است كه مفصل ترين آنها سيره ابن هشام است. ابن هشام از طريق زياد بن عبد اللّه بكائى روايت و آن را تهذيب و تلخيص كرده است. روايت ديگر از سيره ابن اسحاق را طبرى در تاريخ خود آورده است. اين كتاب، روايتى هم به نقل يونس بن بكير شيبانى (م 199) و محمد بن سلمه باهلى دارد. بخشى از مغازى ابن اسحاق به روايت يونس كه به كوشش محمد حميد اللّه با عنوان «سيرة ابن اسحاق» چاپ شده تقريباً در الفاظ با سيره ابن هشام منطبق است.
بخشهاى كتاب قبل از تلخيص
سيره ابن اسحاق در اصل شامل سه قسمت بوده است: «كتاب المبتدأ» يا تاريخ عصر جاهليت، عمده اين بخش در سيره كنونى ابن هشام نيامده است. قسمت دوم «كتاب المبعث» شامل زندگى پيامبر(ص) در مكه و مدينه و قسمت سوم «كتاب المغازى» است كه مهم‌ترين و مستندترين بخش موجود سيره است. در اين قسمت گزارش مفصل جنگها تا سقيفه بنى ساعده آمده است. بناى اصلى ابن اسحاق بر بيان سلسله اسناد است. ضمن آنكه وى از همه صاحبان اطلاع و از فرزندان و نزديكان كسانى كه در حوادث دوران رسالت حضور داشته‌اند كسب خبر كرده است و حتى از راويان غير مسلمان بهره برده است كه اين موضوع سبب اشگال برخى بر ابن اسحاق شده است.
ابن اسحاق در پاره‌اى از وقايع، خلاصه‌اى از رويداد آورده و سپس روايتى تلفيقى از راويان مختلف و پس از آن به نقل روايات منفرد مى‌پردازد.
ابن اسحاق در عصرى به تدوين سيره دست زد كه پس از صد سال جلوگيرى از نقل و كتابت حديث، شور و شوق زيادى براى حفظ همه منقولات وجود داشت و حضور فراوان قصه‌گويان در ميان راويان تاريخ و حديث سبب وجود اشكالاتى در سيره ابن اسحاق مى‌شود.
شيوه تهذيب كتاب اصلى
ابن هشام، سيره ابن اسحاق را با تغيير و حذف و اضافاتى براى ما حفظ كرده است. چنانكه وى در مقدمه كتاب مى گويد، اقدام وى در چند بخش خلاصه مى‌شود: حذف كتاب المبتدأ، حذف آنچه در آن يادى از پيامبر نشده و چيزى از قرآن در آن باره نازل نشده و ربطى به سيره پيامبر ندارد، اشعارى كه ابن اسحاق آورده و آشنايان و عالمان به شعر آنها را درست نمى‌دانند، مطالبى كه نقل آنها شنيع است و خاطر برخى را مى‌آزارد، آنچه زياد بن عبد اللّه بكائى براى ابن هشام روايت نكرده است.
اما مطالبى كه وى افزوده است با نام خود ابن هشام مشخص شده و با مطالب ابن اسحاق قابل تمييز است.
گاه گفته مى‌شود ابن هشام مواردى را كه در سيره ابن اسحاق منطبق با گرايش شيعى بوده حذف كرده است ليكن چنين نيست چون آنچه را ابن اسحاق درباره امير مؤمنان غفلت كرده، ابن هشام به روايت خود آورده است.
شروح
بر سيره ابن هشام شرح‌ها و تلخيص‌هايى نوشته شده است. كتاب الروض الانف از عبد الرحمن سهيلى (م581) شرحى مفصل و شرح خشنى (م604) شرحى مختصر است كه دومى فقط به توضيح اشعار مى‌پردازد.
وابسته‌ها
پیوندها
مطالعه کتاب السیرة النبویة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور