ابن ابی‌طی، یحیی بن حمید
ابن ابى‌طَىّ، يحيى بن حميد بن ظافر حلبى غسّانى (۵۷۵ - ۶۳۰ق )، عالم مورخ و ادیب شیعی، اهل حلب
| نام | ابن ابی‌طی، یحیی بن حمید |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | حمید |
| متولد | ح 575 |
| محل تولد | حلب |
| رحلت | 630 ق |
| اساتید | ابن‌شهرآشوب
تاج‌على اشرف بن اغر |
| برخی آثار | الحاوی فی رجال الشیعة الإمامیة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE8581AUTHORCODE |
ولادت
در حلب زاده شد. ولى از تاريخ تولد او اطلاعى در دست نيست. ياقوت او را در 619ق در حلب ديده است.
پيشه پدر يحيى را برخى نجّارى نوشته و آورده‌اند كه بر همه نجاران حلب مقدّم بود و در نسب وى نيز «ابن نجار» را افزوده‌اند و ابن‌حجر «صنعة النجارة» ضبط كرده است.
يحيى قرائت قرآن را نزد پدر آموخت و فقه اماميّه را از ابن‌شهرآشوب فراگرفت و در اصول، قرائات، لغت و جز آنها دستى يافت و روايت ابوعمرو نافع را تجريد كرد. همچنين وى نزد تاج‌على اشرف بن اغر به تلمذ پرداخت و نهج‌البلاغه و مقدارى از اشعار تاج‌على را نزد او خواند. ابن ابى طىّ شعر نيز مى‌گفت. وى، الملك الظاهر بن صلاح‌الدين را مدح گفت و در سلك شاعران و مقربان وى درآمد. او از 597ق به آموزش اطفال پرداخت و تصنيف و تأليف را پيشه خويش ساخت و روزى خود را از آن راه مى‌يافت. ابن‌خلكان از وى به عنوان اديب حلبى ياد كرده و تاريخ او را تاريخ كبير خوانده است.
ابن حجر از ياقوت نقل مى‌كند كه ابن ابى طىّ تصنيف را دكان خويش و وسيله گذران معاش ساخته بود. وى به تصانيف ديگران دست مى‌برد و با پس و پيش كردن و افزودن و كاستن مطالب كتب ديگران كه در آنها رنج برده بودند، نامى عجيب بر آنها مى‌نهاد و با کتابتى عالى عرضه مى‌كرد؛ اما به قول آقابزرگ، دور نيست كه چون شيعيان ياقوت را به علت عقيده نادرستش نسبت به على(ع) -چنانكه ابن خلكان ذكر مى‌كند- از سوريه گريزانده بودند، وى چنين تهمتها را بر ابن ابى طى وارد كرده است، بى آنكه از كتب مشخصى در اين زمينه نام برده باشد.
مهم‌ترين اثر ابن‌ابى‌طىّ تاريخ بزرگ او به نام «معادن الذهب في تاريخ الملوك و الخلفاء و ذوى الرُّتب» است كه مورد استفاده مورخان پس از وى به‌ويژه ابن‌فرات و ابوشامه قرار گرفته و برگرفته‌هاى مهمى از آن در آثار اين دو مورخ محفوظ مانده است. همچنين ابن‌خلكان، ابن‌شحنه، راغب، صفدى و ذهبى از تاريخ او نقل و استفاده كرده‌اند. فصولى از معادن الذهب به حكومت صلاح‌الدين و فرزندش الظّاهر اختصاص داشته و نيز داراى اطلاعات با ارزشى درباره تاريخ شام، جنگهاى صليبى، تاريخ ايران، مصر و عراق بوده است. در همين مأخذ به شيوه‌اى از معادن سخن رفته كه گويا اصل کتاب در دسترس نويسنده آن بوده، اما وجود نسخه‌اى از آن محقق نشده است.
آثار
از ديگر آثار اوست:
- الحاوى في رجال الشيعة الاماميه.
- بيان المعالم.
- تاريخ العلماء.
- تهذيب الاستيعاب قرطبى.
- حوادث الزمان.
- خلاصة الخلاص في آداب الخواص.
- رواة الشيعة.
- سلك النظام في اخبار الشام.
- شرح نهج‌البلاغه.
- عقود الجواهر في سيرة الملك الظاهر.
- فضائل الائمة.
- کتاب السير.
- كنز الموحدين في سيرة صلاح‌الدين.
- مختار تاريخ المغرب[۱].
پانویس
- ↑ آصف فکرت، محمد، ج2، ص676
منبع مقاله
آصف فکرت، محمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.