اجتهاد در مقابل نص

اجتهاد در مقابل نص، ترجمۀ فارسى کتاب «النص و الاجتهاد»، علامه سيد شرف‌الدين، به وسيله على دوانى است.

اجتهاد در مقابل نص
پدیدآوران	شرف‌الدین، عبدالحسین (نويسنده) دوانی، علی (مترجم)
عنوان‌های دیگر	النص و الاجتهاد النص و الاجتهاد. فارسی
ناشر	جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1383 ش
چاپ	9
شابک	‎964-470-237-9
موضوع	بدعت و بدعت گذاران علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏225‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏4‎‏ ‎‏ن‎‏6041
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

گزارش محتوا

اين کتاب كارى علمى - تحقيقى است كه علامه شرف‌الدين در واپسين سال‌هاى عمر خويش به نوشتن آن موفق شده است. اين اثر از آثار وحدت آفرين و ارزشمند علامه شرف‌الدين است. وى در اين کتاب 99 مورد از مواردى را كه خلفا برخلاف نصّ پيامبر(ص) عمل كرده‌اند، از موثق‌ترين منابع اهل سنت برشمرده است.

آنچه علامه شرف‌الدين در النصّ و الاجتهاد آورده، فراتر از حوزۀ نزاع بين شيعه و سنّى است. با تكيه بر محورهايى كه او مطرح كرده، مى‌توان عناصر مؤثر در شكل‌گيرى بدعت را بازشناخت و تفاوت‌هاى ماهوى و عينى و عملى اين مفهوم را از نوآورى مشخص ساخت.

با مراجعه به اين کتاب مى‌توان دريافت كه از نظر علامه، بدعت متكى بر دو مبنای «تأويل» و «مصلحت‌گرايى» است و بدعت‌گذار در مراجعه و استناد به متون دينى از اين دو عنصر بهره مى‌برد. متقابلا نوآورى نيز بر دو مبناى «تفسير نصوص» و «توجه به عنصر زمان و مكان» استوار است. مرحوم شرف‌الدين براى مقابله با بدعت بر روشى تأكيد دارد كه مشخصا بر دو ركن استوار است. وى معتقد است كه با تكيه بر اين دو ركن، نتيجۀ تحقيق و استنباط در شريعت به بدعت منتهى نمى‌گردد:

1. التزام به نصّ: از نظر علامه، نص دليلى لفظى و متضمن حكم شرعى است كه به يقين يا به ظن معتبر (كه اعتبار آن به پشتوانه عقل يا شرع تأييد شده) مستند به قانون‌گذار شريعت باشد.
2. تصحيح منابع مورد مراجعه در استنباط.

از جمله عواملى كه در شكل‌گيرى نظريات بدعت‌آميز و پيدايش منازعات مذهبى نقش مهمى دارد، مختلف و متفاوت بودن منابع مورد مراجعه دو فرقه شيعه و سنى، و تفاوت روش‌هاى مراجعه به منابع مشترك است. براى پيشگيرى از بدعت بايد اعتبار منابع مورد مراجعه ثابت شود و ساز و كار مطلوب در اين مراجعه نيز مقرر گردد.علامه شرف‌الدين ضمن اشاره به موارد متعددى كه در آنها به دليل مراجعه به منابع غير معتبر يا مراجعه غلط به منابع معتبر؛ كار به مخالفت با نص و در نتيجه بدعت‌گذارى كشيده شده است، بر لزوم تصحيح منابع تأكيد مى‌كند.

«اجتهاد در مقابل نص»؛ مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم صدرالدين شرف‌الدين، فرزند بزرگ مرحوم علامه شرف‌الدين، شرح حال مؤلف به قلم سيد محمد صادق صدر در آغاز چاپ سوم کتاب «النص و الاجتهاد» و مقدمۀ وزين آقاى سيد محمدتقى حكيم در معرفى کتاب است كه ضمن آن به توضيح مفاهيم پاره‌اى از اصطلاحات کتاب در جهت روشن ساختن اهميت مباحث آن پرداخته شده است.

کتاب؛ شامل هشت فصل كه عبارتند از: فصل اول:اجتهادات ابوبكر و اتباع وى در مقابل نص صريح قرآن و سنت نبوى(ص)؛ فصل دوم: اجتهادات عمر و اتباع وى در مقابل نص صريح قرآن و سنت نبوى(ص)؛ فصل سوم: اجتهادات عثمان و اتباع وى در مقابل نص صريح قرآن و سنت نبوى(ص)؛ فصل چهارم: اجتهادات عايشه و اتباع وى در مقابل نص صريح قرآن و سنت نبوى(ص)؛ فصل پنجم: اجتهادات خالد بن وليد و اتباع وى در مقابل نص صريح قرآن و سنت نبوى(ص)؛ فصل‌ششم: اجتهادات معاويه و اتباع وى در مقابل نص صريح قرآن و سنت نبوى(ص)؛ فصل هفتم:اجتهادات علماى اهل تسنن در مقابل نص صريح قرآن و سنت نبوى(ص)؛ فصل هشتم: خاتمه کتاب.

اهميت اين کتاب در آن است كه وقايعى كه در آن شرح داده شده، چيزى نيست كه بتوان آن را فراموش كرد، بلكه بايد در هر زمان آن را مطرح ساخت و دربارۀ علل و عواملى كه موجب پديد آمدن حوادث و فجايع گرديد بحث و بررسى نمود.

نسخه شناسى

«اجتهاد در مقابل نص»، ترجمۀ فارسى «النص و الاجتهاد» علامه سيد عبدالحسين شرف‌الدين است كه توسط حجت‌الاسلام على دوانى تهيه گرديده و در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 648 صفحه براى بار نهم در سال 1383ش توسط «دفتر انتشارات اسلامى» وابسته به جامعه مدرسين حوزۀ علميۀ قم منتشر گرديده است.

نسخه حاضر در برنامه داراى مقدمه‌اى به قلم مترجم بر چاپ اول و هشتم کتاب مى‌باشد. در مواردى كه لازم بوده مترجم توضيحاتى در پاورقى‌ها به نام «مترجم»آورده است.

منابع مقاله

1. مقدمه آقاى سيد محمدتقى حكيم بر کتاب حاضر.
2. مجموعه مقالات فارسى كنگرۀ بين‌المللى بزرگداشت علامه شرف‌الدين(ره).

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، قم.