دلائل الصدق لنهج الحق

دلائل الصدق، تألیف محمدحسن مظفر، كتابى است به زبان عربى در اثبات عقايد شيعى و نقد و رد ديدگاه‌هاى فضل ابن روزبهان خنجى.

دلائل الصدق لنهج الحق
پدیدآوران	مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث (محقق) مظفر، محمدحسن (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	ابطال الباطل نهج الحق و کشف الصدق
ناشر	موسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1422 ق
چاپ	1
موضوع	امامت - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها اهل سنت - دفاعیه‎ها و ردیه‎ها خلفای راشدین شیعه - دفاعیه‎ها و ردیه‎ها علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. نهج الحق و کشف الصدق - نقد و تقسیر علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت فضل‌الله بن روزبهان، 860؟ - 925ق. ابطال الباطل - نقد و تفسیر
زبان	عربی
تعداد جلد	7
کد کنگره	‏‎‏BP‎‏ ‎‏210‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏8‎‏ ‎‏ن‎‏90‎‏878‎‏ ‎‏13‎‏80
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مؤلف از نگارش اين كتاب در سال 1350ق. فراغت يافته است.

مؤلف در بيان انگيزه تألیف اين كتاب مى‌گويد، دلائل الصدق را از اين جهت نوشته است كه احقاق الحق قاضى نورالله شوشترى را مفصل و طولانى يافته است.

ساختار

كتاب حاضر داراى شش جلد و مشتمل بر امور ذيل است:

جلد اول: مقدمه تحقيق(موسسه آل البيت عليهم‌السلام) و مقدمه مؤلف كه خود مشتمل بر سه مطلب و هر مطلب در برگيرنده امورى است.

جلد دوم: مقدمه مؤلف و سه مسأله كه هر مسأله خود مشتمل بر چند مبحث است.

جلد سوم: مشتمل بر تتمه مساله سوم از جلد قبل مى‌باشد.

جلد چهارم: مشتمل بر مساله چهارم و پنجم است.

جلد پنجم و ششم: تتمه مساله پنجم از جلد قبل را در برمى‌گيرد.

گزارش محتوا

در مقدمه مفصلى كه به قلم پژوهش‌گران موسسه آل البيت(ع) بر كتاب حاضر نگاشته شده، ابتدا به معرفى سه كتاب: اجلى البرهان فى نقد كتاب ابن روزبهان؛ نوشته آیت‌الله سيد على ميلانى، نهج الحق و كشف الصدق علامه حلى و ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل ابن روزبهان پرداخته شده و در رابطه با روش‌هاى بحث وى در خصوص مساله امامت مطالبى بيان گرديده است. به گفته محقق، صفحات قابل ملاحظه‌اى از كتاب ابن روزبهان به سبّ و شتم علامه و شيعه اختصاص يافته است. همچنين وى على‌رغم محبتى كه نسبت به امیرالمؤمنین على(ع) و اهل‌بيت(ع) ابراز مى‌دارد، در بسيارى موارد با بنى‌اميه و دشمنان حضرت هم كلام و هم جهت شده، به دفاع از آنان مى‌پردازد. فضل همچنين در مواردى كه علامه حلى به رواياتى از عالمان اهل سنت درباره فضائل اهل‌بيت نقل مى‌كند، ايشان را مورد طعن قرار داده و روايات آن‌ها را ضعيف مى‌شمارد. وى همچنين در بسيارى موارد دچار تناقض شده و هم چنين در مواردى از بحث خارج شده، به موضوع ديگرى پرداخته است.

در اين مقدمه مفصل، همچنين به معرفى علامه حلى، فضل بن روزبهان، قاضى نورالله شوشترى و شيخ محمدحسن مظفر (مؤلف كتاب حاضر) پرداخته شده و روش تحقيق بيان گرديده است.

دلائل الصدق در برگيرنده سه نوشته مربوط به هم كه هر كدام در دوره‌اى جداگانه نگاشته شده است، مى‌باشد:

1- نهج الحق و كشف الصدق نوشته علّامه حلّى كه آن را به درخواست سلطان اولجايتو محمد خدابنده نوشته است.

اين كتاب؛ مشتمل بر هشت مسئله به شرح زير است:

1- محسوسات اصل اعتقادات؛ 2- نظر؛ 3- صفات خداوند؛ 4- نبوت؛ 5- امامت؛ 6- معاد؛ 7- اصول فقه؛ 8- فقه.

2- ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل- كه اختصارا ابطال الباطل ناميده مى‌شود، نوشته فضل اللّه بن روزبهان خنجى، وى ردّ خود را در سال 909ق. در كاشان به پايان برده است و در آن تمام كتاب علامه را رد كرده است.

تاكنون دوبار از سوى عالمان مكتب اهل‌بيت بر نوشته فضل ردّيه نگاشته شده است:

1- قاضى سيد نوراللّه شوشترى شهيد كه احقاق الحق را با تفصيل تمام در ردّ وى نوشت و چون عامه از آن آگاه شدند، او را در سال 1019ق. در هندوستان در عهد فرمانروايى جهانگير شاه تيمورى به شهادت رساندند.

2- علّامه محمدحسن مظفر كه دلائل الصدق را در ردّ ابطال الباطل فضل نگاشت.

علامه مظفر در ردّ خود بر ابطال الباطل فضل، به مطالب مربوط به اصول دين بسنده كرده و از ورود به مباحث اصول و فقه و فروع آن خوددارى كرده است. او خود در پايان جلد سوم مى‌گويد:

(در همين جا دست از نگارش بر مى‌داريم. چرا كه اساس، اصول دين است. پس اگر خداى متعال خواننده اين كتاب را به پيروى از حق موفق گرداند، همانا كه از بحث اصول فقه و فروع آن بى‌نياز خواهد بود و گرنه از جاده هدايت به دور است. شايد اگر فرصتى به ما دست دهد كتاب را تمام كنيم).

3- فضائل اميرالمؤمنين و امامته من دلائل الصدق، نوشته علّامه محمدحسن مظفر كه در ربيع‌الاوّل 1350ق. از نگارش آن فراغت يافته است.

محمدحسن مظفر با نگاهى به سه كتاب ياد شده، اين كتاب را با بيانى جديد و نيز نقل و رد برخى از سخنان ابن تيميه نگاشته است. او در هر مبحث ابتدا سخنان علامه حلى با عبارت "قال المصنف"، آنگاه گفته‌هاى روزبهان را با عبارت و "قال الفضل" نقل مى‌كند و سپس خود مطالبى در توضيح و تبيين بيشتر مساله مى‌افزايد.

مرحوم مظفر در ابتداى كتاب مقدمه‌اى نسبتا مفصل در باب نقل روايات آورده و طى آن به بررسى صحاح سته اهل سنت پرداخته است. وى با يادآورى اين نكته كه مناقشه اهل سنت در سند روايات وارده در مناقب اهل‌بيت(ع) از ارزش برخوردار نيست، از چهار جهت در روايات صحاح سته مناقشه مى‌كند كه اين جهات عبارتند از: مناقشه در نحوه گردآورى اين صحاح، اشتمال صحاح مذكور بر كفر، تدليس غالب راويان موجود در صحاح، جرح اكثر رجال اسناد روايات صحاح.

در مقدمه جلد دوم، مؤلف به معرفى فرقه ناجيه پرداخته و ديدگاه فضل بن روزبهان را در اين باره نقل و نقد مى‌كند، سپس سه مساله ذيل را مورد بررسى قرار داده و به نقد ديدگاه فضل در مورد آن مى‌پردازد:

ادراك، نظر و صفات خداوند.

در جلد سوم، ادامه مباحث مربوط به مساله سوم(صفات خد اوند) آمده است.

جلد چهارم؛ مشتمل بر دو مساله نبوت و امامت است. در مساله نخست كه مشتمل بر سه مبحث است، به موضوعات ذيل پرداخته شده است: در مبحث نخست اين مساله درباره نبوت خاصه (نبوت پيامبر اكرم(ص)) سخن گفته شده، در مبحث دوم درباره عصمت انبياء الهى مطالبى بيان گرديده و در مبحث سوم درباره ضرورت پاكى مولد انبياء و نيز برى بودن ايشان از افعال زشت و ناپسند سخن گفته شده و ديدگاه فضل در اين باره نقد گرديده است.

در مساله دوم كه به موضوع امامت اختصاص يافته و خود مشتمل بر پنج مبحث است(و اين مباحث محتواى بخشى از اين جلد و كل دو جلد ديگر كتاب را تشكيل مى‌دهد)، موضوعات ذيل مطرح گرديده و به شبهات ابن روزبهان درباره آن پاسخ داده شده است:

مبحث اول: وجوب عصمت امام؛ مبحث دوم: ضرورت افضل بودن امام از ساير مردم(رعيت)؛ مبحث سوم: روش تعيين امام؛ مبحث چهارم: بيان ديدگاه شيعه و اهل سنت درباره خليفه بلافصل پيامبر(ص).

جلد پنجم، كتاب هم تتمه مباحث مربوط به امامى كه از سوى پيامبر اكرم(ص) معين شده را دربردارد.

جلد ششم به تتمه مطالب مربوط به مبحث چهارم از جلد قبل و نيز مبحث پنجم مساله دوم از جلد چهارم؛ يعنى معرفى و بررسى برخى فضائل اميرالمؤمنين على(ع) اختصاص يافته است.

ويژگى‌ها

از ويژگى‌هاى قلم مرحوم مظفر نزاهت، پيراستگى، دورى از هر گونه آلايش، اتهام ناروا، ناسزاگويى به ديگران و فرو رفتن در شبهات نادرست است. هر چه فضل به سبّ و ناسزا پناه برده، مؤلف ما از آن دورى كرده با سعه صدر و با دلايل قانع كننده و براهين روشن به دفع شبهات وى پرداخته، عقايد شيعه را در هر زمينه‌اى با استناد به آيات و روايات آن گونه كه بايد اثبات كرده است. مرحوم مظفر به مصداق آيه قرآن از كنار تعصب و ناسزاگويى، بد دهنى و تندروى‌هاى ناشايست فضل، كريمانه گذشته است و هرگز در مقام مقابله به مثل بر نيامده است.

وضعیت کتاب

كتاب؛ مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم محققان و نيز فهرست مطالب در انتهاى هر جلد مى‌باشد.

منابع مقاله

1- مقدمه تحقيق.

2- مقدمه مؤلف.

3- متن كتاب.

4- امينى، فرزانه، دلائل الصدق، فضائل و امامت امام على(ع)، كتاب ماه دين، خرداد1378، ش20، ص14-15.

وابسته‌ها

ترجمه دلائل الصدق