الرياض النضرة في مناقب العشرة
| نام کتاب | الریاض النضرة في مناقب العشرة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | محب‌الدین الطبری، احمد بن عبدالله (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 28/8 /م3ر9 |
| موضوع | ابو بکر، عبد الله بن ابی قحافه، 51 قبل از هجرت - 13ق. - احادیث
احادیث اهل سنت - قرن 7ق. خلفای راشدین - احادیث عثمان بن عفان، 47 قبل از هجرت - 35ق. - احادیث علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - احادیث عمر بن خطاب، 40 قبل از هجرت - 23ق. - احادیث |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 694 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | 964 |
موضوع
همانگونه كه از عنوان كتاب پيداست مؤلف به منظور بيان مناقب عشره مبشره، كتاب را تدارك ديده است. چون مي‌گويد برخى درباره صحابه سخنان ناروايى بر زبان آورده و به عيب جويى صحابه مى پردازند. بخش عمده كتاب در باره مناقب چهار خليفه نخست است و به تفصيل مناقب ايشان را ياد مى كند و مناقب ياد شده براى شش نفر باقيمانده قابل توجه نيست. نقادى‌هاى طبرى درباره روايات و وجوه جمع ميان آنها از ويژگيهاى اين كتاب است.
محب طبرى در ابتدا منابع خود را كه بيشتر حديثى است معرفى مى كند و پس از آن به ذكر مناقب صحابه مى پردازد. ابتدا با عنوان «مناقب الاعداد» مناقب و فضائلى را كه در باره كل صحابه، يا تعدادى از آنان مانند اصحاب بدر و حديبيه است ذكر كرده و پس از آن به مناقب «عشره مبشره» پرداخته است. محب طبرى در صدد پوشاندن اختلافات ميان صحابه است و رواياتي كه بيان كننده روابط خوب اهل‌بيت با خلفاست نقل كرده و در صدد است چنين تحليل كند كه برخى از اختلافات پيش آمده ميان صحابه از روى هوى و هوس نبوده و با گذشت ايام و روشن شدن برخى امور به زودى رفع مى شده است. وي همچنين از زبان امام على به تمجيد از سه خليفه مي‌پردازد.
محتواى كتاب
محب الدين پس از بيان فضائل سه خليفه اول، مناقب امام على را به تفصيل آورده و در محورهاى زير بحث مي‌كند: نام و نسب، صفت، اسلام، هجرت، خصائص، افضليت، فضائل، خلافت، مقتل، فرزندان. در خصائص امام احاديثي مانند طير، منزلت، رايت، خلقت نوري، مؤاخات، من كنت مولاه، ردّ شمس شمرده است.
منابع كتاب
محب طبرى براى تدوين كتاب خويش از منابع بسيارى بهره گرفته كه خود در مقدمه رياض النضرة به برخي از آنها ياد كرده است. بسيارى از منابع وى كتب حديثى و صحاح اهل سنت است همچنين از منابع تاريخى همچون سيره ابن اسحاق، المعارف ابن قتيبه، كتاب الاحداث قاسم بن سلام، كتاب الردة مدائنى. كتابهاى شرح حال نيز دسته اى ديگر از منابع طبرى است مانند استيعاب ابن عبد البر، صفة الصفوه ابن جوزى، تاريخ بغداد خطيب بغدادى.
از جمله منابعى كه طبرى ياد كرده دو كتاب با عنوان هاى «جزء من مسند الامام على بن موسى الرضى فى فضل اهل البيت» ( الرياض النضره، 10/1) و «جزء فى مقتل الحسين» نوشته ابوالقاسم بغوى (الرياض النضره، 13/1) و «مناقب اميرالمومنين على بن ابى‌طالب» احمد بن حنبل (الرياض النضره، 8/1) مى‌باشد. وى براى تدوين اين كتاب از منابع شيعى استفاده نكرده است.
شيوه محب طبرى در نقل احاديث، حذف اسناد آن است، چنان كه در مقدمه گفته است با حذف اسانيد احاديث و تنها نام بردن مصدر آنها، خواسته است خوانندگان، متن را به سهولت مطالعه كرده و بدانچه مى‌خواهند سريعتر دسترسى يابند.
اهميت
اين كتاب هر چند ميان نويسندگان اهل سنت نسبتاً رواج داشته، نزد نويسندگان شيعى متقدم رواج نداشته است. نخست خود مؤلف در كتاب ديگرش ذخائر العقبى و سپس مقريزى (م. 845) در امتاع الاسماع، باعونى دمشقى (م. 871) در جواهر المطالب و سمهودى (م. 911) در وفاء الوفاء و قسطلانى (م. 923) در المواهب اللدنية و عده‌اي ديگر مواردي درباره خلفا رياض النضرة نقل مى كنند. اما در خصوص مناقب علي(ع) نويسندگان معاصر شيعه مانند مرعشى در شرح احقاق الحق، امينى در الغدير و فيروز آبادى در فضائل خمسه از اين كتاب بسيار استفاده كرده‌اند.
بنابراين رياض النضرة رواج چندانى در ميان نويسندگانى كه به زندگانى ائمه اهتمام كرده اند نداشته است. سبب عدم مراجعه به آن را نيز مى توان بدان جهت دانست كه حجم بسيارى از مطالب عرضه شده در كتاب، مربوط به ائمه نيست و افرادى در اين كتاب مورد بررسى قرار گرفته اند كه چندان مورد علاقه نويسندگان شيعى نبوده اند.
پیوندها
مطالعه کتاب الریاض النضرة في مناقب العشرة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور