ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد
ابن رَجَب ابوالفرج عبدالرحمان بن احمد بن عبدالرحمان سلامى، ملقب به زين‌الدين و جمال‌الدين (736- 795ق)، فقيه، محدث، مقرى و واعظ حنبلى است. وى به ابن نقيب نيز ملقب بوده و رجب نام دوم جد او عبدالرحمان است.
تولد
تاريخ ولادت او را ابن حجر در الدرر در 706ق و در بغداد ضبط كرده، ولى در انباء الغمر با حروف 736 آورده است. با توجه به اين‌كه ابن رجب به ياد داشته كه در 3 تا 5 سالگى در محضر جدش قرائت حديث مى‌شد و با توجه به وفات جدش در 742ق مى‌توان گفت كه تاريخ 736ق صحيح است.
اساتید
وى در 744ق1343/م به همراه پدرش به دمشق رفت و در آنجا و نيز در حجاز و قدس، به فراگرفتن حديث پرداخت. وى در دمشق از محمد بن اسماعيل بن ابراهيم خبّاز، ابراهيم بن داوود عطار و ديگران، در مصر از ابوالفتح ميدومى، ابى الحرم القلانسى و ديگران و در مكه از فخرالدين عثمان ابن يوسف، استماع حديث كرد و از دو شيخ معروف به ابن نقيب و نووى، به كسب اجازه در نقل حديث نايل آمد. سپس حدود يك سال به ملازمت مجالس ابن قيم جوزيه پرداخت تا اين‌كه ابن قيم درگذشت. گروه بسيارى از جمله زين‌الدين سليمان بن داوود بن عبدالله موصلى دمشقى از او بهره برده و غالب حنبليان دمشق از مكتب و درس او استفاده كرده‌اند. وى در فنون حديث از جهت علم به اسناد و فهم علل و اطلاع بر معانى به پايه‌اى رسيد كه او را آگاه‌ترين فرد زمان خود به فهم علل احاديث شمرده‌اند. همچنين از تأليف کتاب القواعد كه از عجايب روزگار شمرده شده، مى‌توان به مهارت او در جمع بين حديث و فقه پى‌برد.
او مردى عابد، زاهد و گوشه‌نشين بود و با كسى مرواده نداشت و با صاحبان قدرت رفت و آمد نمى‌كرد. در مدرسه سكريّه در محله كاسه فروشان (القصّاعين) اقامت داشت و گويا ناظر همين مدرسه بود. وى در تربت عزيه (تربت عزيه همان مقبره عزالدين ابويعلى در صالحيه دمشق است) نيز تدريس مى‌كرد. ابن رجب مدتى مطابق مكتب ابن تيميه فتوى مى‌داد و همين امر سبب شد كه بر او خرده بگيرند و به مقابله و مخالفت با او برخيزند. از اين رو فتوى دادن را ترك گفت.
وفات
وى سرانجام در باغ استيجارى خود در حميريه، در سال 597ق درگذشت و در گورستان باب الصغير، در كنار قبر ابوالفرج شيرازى به خاک سپرده شد.
آثار
الف - چاپى
- اختيار الاولى في شرح حديث اختصام الملاء الاعلى؛
- الاستخراج لاحكام الخراج؛
- اهوال يوم القيامة؛
- بُغية الانسان في وظائف رمضان؛
- التخويف من النّار و التعريف بحال دارالبوار كه صفة النار و التحذير من دارالبوار هم ناميده شده است؛
- جامع العلوم و الحكم في شرح خمسين حديثاً من جوامع الكلم؛
- الخشوع في الصلاة؛
- الذيل على طبقات الحنابلة، كه علاوه بر سير تاريخى مذهب حنبلى در طول تقريباً 3 سده و فعاليت‌هاى اجتماعى، سياسى و ادبى حنبليان، احاديث و مسائل فقهى فراوانى را نيز در بر دارد.
- شرح علل ترمذى؛
- الفرق بين النصيحة و التعبير؛
- فضل علم السلف على الخلف؛
- القواعد، در فقه شامل عبادات و معاملات؛
- لطائف المعارف فيما لمواسم العام في الوظائف؛
- مختصر شعب الايمان بيهقى؛
ب- خطى
- اختيار الابرار؛
- استنشاق نسيم الانس من نفحات رياض القدس در تصوف؛
- اهوال القبور و احوال اهلها الى النشور؛ كه احتمال دارد همان کتاب اهوال يوم القيامة باشد.
- کتاب التوحيد؛
- الذُل و الانكسار للعزيز الجبّار؛
- رسالة في الحديث؛
- رسالة في سورة الاخلاص؛
- شرح بعض احاديث مسند احمد؛
- شرح بخشى از صحيح بخارى؛
- فضائل الشام[۱].
پانویس
- ↑ سلیم، عبدالامیر، ج3، ص548
منابع مقاله
سلیم، عبدالامیر، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.
==وابسته‌ها==