طب و طبیب و تشریح
طب و طبيب و تشريح، مجموعه‌اى از دو مقاله پيرامون جايگاه و ارزش دانش پزشکى و نيز فن تشريح است كه به زبان فارسى و به قلم آيت‌الله حسنزاده آملى به رشته تحرير درآمده است. از انگيزه نگارش بخش اول آن، گزارشى در اين اثر نيامده است، ولى گويا بخش دوم آن - كه درباره تشريح است - در پاسخ به نامه دكتر امامى ميبدى، دبير گردهمايى آناتوميست‌ها به تحرير درآمده است. دكتر امامى در نامه خود به آيت‌الله حسنزاده مى‌نويسد: «عموم مورخين و شرق‌شناسان غربى، اطباء مسلمانان را متهم مى‌كنند كه چون اسلام تشريح جسد را منع كرده است، مسلمانان تشريح نمى‌دانسته‌اند و به تبع آن جراحان خوبى نبوده‌اند. حقير به‌عنوان معلم آناتومى و علاقه‌مند به مطالعه و بررسى تاريخ طب و تشريح در ايران و اسلام چنين تصورى را باطل مى‌دانم و تا حدودى اطمينان دارم كه چنين نبوده است، ليكن بررسى موضوع، نيازمند كار كارشناسى اهل خبره است»[۱]وى سپس از ايشان درخواست مى‌كند تا در اين موضوع مقاله‌اى بنويسند[۲]
| طب و طبیب و تشریح | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسنزاده آملی، حسن (نويسنده) |
| ناشر | دفتر نشر نويد اسلام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | 964-93307-3-9 |
| موضوع | پزشکی - متون قدیمی تا قرن 14 کالبد شناسی انسان |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 111 /ح5ط2 |
تاريخ پايان نگارش بخش اول اين اثر، فروردين‌ماه مبارك 1370ش[۳]و تاريخ پايان نگارش بخش دوم آن، تيرماه 1372ش[۴]است.
ساختار
كتاب، در دو بخش به نگارش درآمده است. بخش اول، درباره دانش پزشکى و جايگاه و اهميت آن است و بخش دوم، درباره تشريح (آناتومى) و ديدگاه اسلام نسبت به آن است.
البته از آنجا كه هر بخش از اين اثر، يك مقاله نه‌چندان مفصل است، ديگر هر بخش به فصل يا باب‌هاى جداگانه تقسيم نمى‌شود، بلكه مؤلف همه مباحث مورد نظر را در كنار هم تحرير مى‌نمايد.
گزارش محتوا
كتاب «طب و طبيب و تشريح» را نمى‌توان يك نگاشته پزشکى محض دانست، بلكه بيشتر مباحث آن به مباحث مقدماتى و تاريخى اختصاص دارد.
از سويى مؤلف در اين اثر به مباحثى پرداخته كه كمتر در آثار ديگر به چشم مى‌خورد؛ مباحثى همانند مباحث فقهى شرعى در تشريح، فرق روح بخارى با روح ناطقه، سير تاريخ طب و مثله كردن.
وى همچنين در مباحثى مثل تشريح كعبين و قطع اعضاء و پيوندزدن، به ارتباط دانش پزشکى با دانش فقه و در مباحثى همانند روح بخارى و تأثير نفس و بدن، به ارتباط دانش پزشکى با دانش فلسفه مى‌پردازد.
همچنين مؤلف در لابه‌لاى مباحث كتاب، داستان‌هاى تاريخى و درعين‌حال آموزنده را نقل مى‌نمايد[۵]كه اين باعث جذابيت مباحث كتاب براى خواننده مى‌شود.
مؤلف در تحرير مطالب، به بسيارى از منابع تاريخى و پزشکى استناد جسته است. در كنار اين، گاه مطالبى را از اساتيد خويش نقل مى‌نمايد[۶]كه نقل اين كلمات از اساتيدى كه اثرى در علم پزشکى از آنها باقى نمانده، ارزش اين اثر را دوچندان مى‌كند.
وضعيت كتاب
كتاب، توسط مؤسسه انتشاراتى نويد (قم)، در 100 صفحه، چاپ و منتشر شده است.
در ابتداى كتاب، فهرست موضوعات آن آمده است. در انتهاى كتاب نيز فهرست اشخاص، كتب و رسالات، اشعار، انبياء و ائمه(ع) و آيات قرآنى تدوين و تنظيم شده است.
پاورقى‌هاى اين اثر، دو دسته است: دسته‌اى، به ذكر ارجاعات متن اختصاص دارد و دسته‌اى ديگر، شرح و توضيحاتى است مرتبط با متن.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.