شرح العقائد النسفية

شرح العقائد النسفية، اولين اثر كلامى تفتازانى است، و شرحى بر كتاب موجز عمر بن محمد نسفى (متوفى 537ق) مى‌باشد.

شرح العقائد النسفیة
پدیدآوران	تفتازانی، مسعود بن عمر (نويسنده) سقا، احمد حجازی (محقق)
ناشر	مکتبة الکلیات الأزهریة
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1407 ق یا 1987 م
چاپ	1
موضوع	نسفی، عمر بن محمد، 461 - 537ق. العقاید النسفیه - نقد و تفسیر کلام اشعری - قرن 6ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏205‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏5‎‏ ‎‏ع‎‏7022
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اين اثر از بهترين كتب درسى كلام اهل سنت محسوب مى‌شود كه علما شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته‌اند.

شرح‌هاى ابوالحسن بن ابوالفضل شاهد و رمضان افندى از اين قبيل‌اند. در اين ميان مى‌توان شرح خيالى را نام برد كه خود مورد توجه بوده و افراد متعددى نظير قره‌خليل، سيالكوتى، پرهاردى و...بر آن حاشيه نوشته‌اند.

ساختار و گزارش محتوا

هر چند كتاب تدوين منظمى ندارد؛ اما مى‌توان مباحثش را با چشم‌پوشى از مقدمات كه به حقيقت اشياء و راه علم به آنها پرداخته است، به 6 بخش تقسيم كرد:

1. توحيد: الف) اثبات وجود خداوند از طريق برهان حدوث.

   ب) شرح اسماء الهى؛ نظير: واحد، قديم، حى، قادر، عليم، سميع، بصير و شافى و اثبات آنها براى خداوند.

   ج) توضيح صفات الهى و اثبات قدماى ثمانيه (صفات علم، قدرت، حيات، قوت، سمع و بصر، فعل، تخليق و كلام).

   د) اثبات اين كه قرآن كلام الهى و قديم است.

   ه‍) اثبات امكان رؤيت خداوند با ادلۀ عقليه و سمعيه.

2. عدالت: مانند ساير اشاعره، عدل خداوند لازم دانسته شده، قائل شده‌اند كه مراعات اصلح در حق بندگان واجب نيست و اگر چه انسان‌ها در بعضى افعال مختارند؛ اما همۀ افعال آنها مخلوق خداست.
3. معاد: طرح مباحثى؛ نظير: عذاب قبر، ثواب قبر، ميزان، كتاب، حساب، سؤال، صراط، حوض، بهشت و جهنم در اين بخش صورت يافته است.
4. انبياء: الف) نبوت اولين و آخرين پيامبر و اثبات نبوت حضرت خاتم(ص).

   ب) تعداد انبياء و توضيح بعضى از خصائص آنها.

   ج) افضليت انبياء از ملائكه و افضليت ملائك از ساير انسان‌ها.

   د) معراج حضرت رسول‌اللّه(ص).

5. امامت: الف) تعيين افضل انسان‌ها بعد از رسول اكرم(ص).

   ب) ترتيب خلفا به ترتيب افضليت و اختصاص خلافت به 30 سال.

   ج) خليفه ندانستن حكام بعد از اميرالمؤمنين.

   د) وجوب نصب امام و شرايط امامت.

   ه‍) لزوم به نيكى ياد كردن صحابه.

6. مباحثى متفرقه در علوم فقه، اخلاق و فلسفه؛ نظير: وجوب مسح بر خفين در سفر و حضر، حرام نبودن نبيذ، تمر، كفر بودن يأس از خداوند، شيئيت نداشتن معدوم مطلق و....

از ويژگى‌هاى كتاب مى‌توان به؛

1. اختصار كتاب: با آن كه به اكثر مباحث كلامى پرداخته و نظر اشاعره بيان شده، ولى حجم آن خيلى كم است. همين موضوع سبب شده، اين كتاب سال‌هاى زيادى كتاب درسى مراكز دينى اهل سنت باشد.
2. شيوا بودن مباحث: هر چند نوشته‌هاى او بر عقايد نفسيه شرح مزجى است؛ اما مباحث به طور ساده و قابل فهم ارائه شده‌اند و به بحث‌هاى پيچيدۀ كلامى كمتر پرداخته شده است.
3. اعتبار و قوت علمى: با وجود اين كه تفتازانى اولين اثر كلامى خود را مى‌نويسد؛ اما از قوت و اتقان خاصى برخوردار است.

نسخه شناسى

با توجه به اين كه اين كتاب، از منابع درسى بوده است، داراى نسخه‌هاى خطى و چاپ شدۀ، متعددى است كه شرح نسخ چاپى عبارتند از:

- در كلكته، سال 1244ق.

- در دهلى، سال 1870م و تجديد چاپ در سال 1904م.

- در لكنهو، سال 1876م و تجديد چاپ در سال‌هاى 1888م،1890م و 1894م.

- در قسطنطنيه، سال 1297ق، همراه با شرح الكستلى، الخيالى و البهشتى.

- در قاهره، سال 1297ق، همراه با شرح خيالى و حواشى كره خليل بر اين شرح.

- در چاپخانۀ سعادت تركيه، سال 1320ق، همراه با حاشيۀ مصطفى كتلى و حاشيۀ خيالى در 107 صفحه.

- توسط وزارت فرهنگ دمشق، سال 1974م، با تلاش خانم سلامه كلود.

- در نيويورك، سال 1950م، با ترجمۀ انگليسى الدار 1010)redl..(.

- توسط مطبعۀ مورافتلى قاهره، در سال 1408ق، با تحقيق دكتر احمد حجازى سقا در 118 صفحه.

نسخۀ استفاده شده، در برنامه آخرين نسخۀ مذكور است كه تنها از فهرست مطالب برخوردار مى‌باشد.