مشيخة الفقيه
مشيخة الفقيه، از متن «المشيخة» و شرح آن تشكيل شده است. درباره اين متن و شرح چند نكته گفتنى است:
- متن «المشيخة» در واقع، بخش پايانى جلد چهارم كتاب «من‌لايحضره‌الفقيه» از آثار شيخ صدوق (درگذشته 381ق) است كه نويسنده در آن، مشايخ و سلسله اسناد خود را به‌صورت مفصل (در حدود صد صفحه) تحت عنوان «المشيخة» توضيح داده و حلقه ارتباطى خودش را با رجال و راويان مشخص كرده و به اين ترتيب كتاب مذكور كه ظاهرش مُرسَل و بدون سند است؛ در واقع مُسنَد و داراى اسناد شده است.
- سبک بيانى شيخ صدوق در «المشيخة» چنين است: درباره هر راوى اين‌گونه مى‌نويسد: هر آنچه در اين كتاب از ايشان آمده، پس آن را از... و... و... نقل كرده‌ام؛ به‌طور مثال اولين مطلب شيخ صدوق چنين است: «كل ما كان في هذا الكتاب عن عمار بن موسى الساباطي، فقد رويته عن أبي و محمد بن الحسن بن أحمد بن الوليد (رضي‌اللّه‌عنهما)، عن سعد بن عبدالله، عن أحمد بن الحسن بن علي بن فضّال، عن عمرو بن سعيد المدائني، عن مصدّق بن صدقة، عن عمار بن موسى الساباطي»؛ يعنى: «هرچه در اين كتاب از عمار بن موسى ساباطى باشد، پس به تحقيق آن را از پدرم و محمد بن حسن بن احمد بن وليد(رض)، از سعد بن عبدالله، از احمد بن حسن بن على بن فضّال، از عمرو بن سعيد مدائنى، از مصدّق بن صدقه، از عمار بن موسى ساباطى روايت كرده‌ام». اين قالب و روش كلامى براى همه راويان مذكور در كتاب من‌لايحضره‌الفقيه، ذكر و در نتيجه از آغاز تا پايان اين رساله، به تعداد 390 بار تكرار شده است[۱]
- آقاى محمدجعفر شمس‌الدين (پژوهشگر معاصر و يكى از شاگردان [[خویی، ابوالقاسم |آيت‌الله سيد ابوالقاسم خوئى)، كتاب «المشيخة» را شرح كرده است. شارح محترم نام كتاب را در آغاز كتاب به‌صورت «مشيخة الفقيه، شرح و ترجمة و تعليق محمدجعفر شمس‌الدين» آورده، وليكن در بالاى همه صفحات به‌صورت «شرح مشيخة الفقيه» تكرار شده است.
- گفتنى است كه متن و شرح حاضر هر دو به زبان عربى است و هيچ ترجمه و برگردانى از زبانى به زبان ديگر در آن نيست و مقصود از ترجمه در اين عبارت «مشيخة الفقيه، شرح و ترجمة و تعليق...»، عبارت است از شرح‌حال‌نگارى و ترجمه به همين معنا است كه جمعش مى‌شود: تراجم.
- شارح محترم، بر «المشيخة» شرح و توضيحاتى مفصل نوشته و آن را به‌صورت مستند و با بيان منابع و مآخذ در پاورقى آورده است.
- شارح متأسفانه زمان و مكان و ساير مشخصات شرحش را تعيين نكرده است. البته از برخى تعبيرات، مانند «... و قد استظهر السيد الخوئي (دام‌ظله)، في معجم رجال الحديث...»[۲]و «كما يقول السيد الخوئي (دام‌ظله) في معجم رجال الحديث»[۳]و... دانسته مى‌شود كه شارح، دست كم برخى از مطالب شرحش را در زمان حيات آيت‌الله سيد ابوالقاسم خوئى نوشته و بلكه با توجه به اينكه اين‌گونه نقل قول و استشهاد با تعبير «دام‌ظله» و مانند آن تا پايان كتاب ادامه يافته[۴]، مى‌توان گفت كه شارح كتابش را در همين دوره به پايان برده است.
- در پاورقى‌هاى شارح، تحقيق و نقد و نظرهاى رجالى (توثيق، تضعيف، اسامى راويان و تعداد روايات و نام مشايخ و...) مطرح شده است[۵]و همچنين برخى از اطلاعات تاريخى و شرح‌حال‌نگارى[۶]
| مشیخة الفقیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌بابویه، محمد بن علی (نويسنده) شمس‌الدین، محمد جعفر (شارح و معلق) |
| ناشر | دار التعارف للمطبوعات |
| مکان نشر | [بی جا] - |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | SAB LIU* |
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
وابسته‌ها
ابن‌بابویه، محمد بن علی (نويسنده)
شمس‌الدین، محمد جعفر (شارح و معلق)
الحاشیة علی کتاب من لا یحضره الفقیه
روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (طبع قدیم)