راه و راهنماشناسی
راه و راهنماشناسى، سلسله درس‌هاى آيت‌الله مصباح يزدى با موضوع معارف قرآن است كه از روى نوار پياده و به‌صورت كتاب به زبان فارسى عرضه شده است. بخش راهنماشناسى به قلم محمد سعيدى‌مهر نگارش يافته است.
| راه و راهنما شناسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصباح یزدی، محمدتقی (نويسنده) |
| ناشر | بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 2 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
ساختار
كتاب، از دو بخش كلى تشكيل شده است: «راه‌شناسى» و «راهنماشناسى». هر دو بخش كتاب، فاقد تبويب و فصل‌بندى بوده و مطالب به همان ترتيبى كه تدريس شده به‌صورت سلسله‌وار ارائه گرديده است.
گزارش محتوا
مباحث هريك از بخش‌هاى كتاب، به‌اختصار عبارت است از:
- راه‌شناسى:
- از نظر قرآن، حسّ و عقل انسان براى شناختن راه زندگى كافى نيست و تنها به‌وسيله وحى و نبوت است كه اين نقيصه، در زندگى انسان رفع مى‌شود و حكمت و غرض الهى از آفرينش انسان تأمين مى‌گردد. نويسنده پس از تبيين اين موضوع به بررسى اهداف بعثت انبياء از ديدگاه قرآن پرداخته و تعدادى از آيات را در اين زمينه مورد بررسى قرار مى‌دهد[۱]
- آيا معجزه، مختص به اين است كه پيامبرى براى اثبات نبوتش معجزه را بياورد و يا اينكه قلمرو آن اعم از اثبات نبوت است؟ نويسنده، اين سؤال را اين‌گونه پاسخ مى‌دهد كه دايره‌ى معجزه منحصر به آن خرق عادتى كه براى اثبات نبوت باشد نيست. پس از آن معجزاتى كه براى انبياء در غير مقام اثبات نبوت در قرآن آمده ذكر كرده و چنين نتيجه مى‌گيرد كه خوارق عادت، چه به‌صورت علم باشد يا تكلم ملائكه و يا اعمال خاص، اختصاص به انبياء و همچنين اختصاص به مقام اثبات نبوت ندارد[۲]
- در ادامه مباحث كتاب، قرآن به‌عنوان معجزه جاويد و ديگر معجزات پيامبر اكرم(ص)، عصمت انبياء در تلقى وحى، شبهاتى پيرامون عصمت انبياء، عصمت در غير انبياء و عصمت ائمه(ع)مورد مطالعه قرار گرفته است.
- آخرين موضوعى كه در اين بخش از كتاب مورد توجه قرار گرفته است اشتراك و تمايز اديان است. نويسنده، اساس همه اديان آسمانى را تسليم بودن در برابر خدا مى‌داند[۳]البته عواملى باعث شده است كه اساساً يك دين را مخالف دين ديگرى جلوه دهد كه بغى و سركشى و تحريف از آن جمله است. وى در انتهاى اين بخش تأكيد مى‌كند كه اختلاف در احكام جزئى ميان شرايع، معنايش اين نيست كه دين چندتاست، بلكه دين يكى است و آن اسلام است و همه انبياء هم به آن دعوت مى‌كردند[۴]
- راهنماشناسى:
- بخش حاضر به لحاظ پرداختن به موضوع پيامبران، دنباله بحث راه‌شناسى بشمار مى‌آيد. نويسنده پيش از ورود به بحث، توضيح دو نكته را لازم مى‌داند. ابتدا محور مباحث تاريخى در قرآن را پيامبران مى‌داند كه تأثيرشان در جامعه از راه دعوت به مسئله توحيد، خداپرستى، اطاعت خدا و ساير امور معنوى است، سپس به دسته‌بندى آيات مربوط به پيامبران در قرآن مى‌پردازد. وى تأكيد مى‌كند كه با توجه به گستردگى موضوع به بحث از جنبه‌هاى كلى و عمومى پيامبران، اقوام پيامبران و روابط متقابل آنان با يكديگر اكتفا مى‌شود[۵]
- نويسنده سپس به تبيين اوصاف عمومى پيامبران پرداخته و هم‌زبانى با قوم خويش، دعوت به يگانه‌پرستى و مبارزه با مفاسد و زشتى‌هاى رايج اجتماعى را از جمله اين اوصاف دانسته است[۶]
وى در ادامه به موضوع تعدد اديان پرداخته و پس از شرح و توضيح موضوع چنين نتيجه مى‌گيرد كه دين حقيقى، واحد است و آن چيزى جز اسلام نيست، ليكن بر حسب مقتضياتى، در حوزه احكام و مكلفان به آن احكام، تغييراتى پديد مى‌آيد و مى‌توان نحوه‌اى تكثر و تعدد بين اديان الهى در نظر گرفت[۷]
اقوام پيامبران، انگيزه‌هاى روانى مخالفت با پيامبران، استكبار و استضعاف در قرآن، رفتار مردم در برابر پيامبران و رفتار خدا با مردم (سنت‌هاى الهى) از ديگر عناوين مطرح‌شده در اين بخش از كتاب است.
يكى از مسائل مهم نبوت اين است كه آيا سلسله پيامبران الهى تا روز رستاخيز ادامه دارد و يا در زمان خاصى پايان مى‌پذيرد. نويسنده با بيان اين سؤال به طرح بحث «خاتميت» و تبيين علت ختم نبوت و مقامات پيامبر اسلام پرداخته و با بيان اينكه تمام مقامات پيامبر(ص) غير از مقام نبوت و رسالت براى دوازده امام معصوم(ع) نيز ثابت است، به مباحث كتاب خاتمه مى‌دهد[۸]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر بخش كتاب، در ابتداى آن آمده است. در پاورقى‌ها، آدرس آيات و روايات و توضيح پاره‌اى از اصطلاحات و مطالب ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.