ابن ضیاء، محمد بن احمد
اِبْنِ ضياء ابوالبقا محمد بن احمد بن محمد عمرى قرشى (789-854ق)، ملقب به بهاءالدين، فقيه حنفى. خاندان وى در اصل در صاغان (روستايى در مرو) مى‌زيسته‌اند، ليكن تولد و زندگى او در مكه بوده است.
| نام | ابن ضیاء، محمد بن احمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن ضیاء مکی، محمد بن احمد
خیفی، محمد بن احمد مکی، ابی‌البقاء محمد بن احمد بن محمد |
| نام پدر | احمد |
| متولد | 789ق |
| محل تولد | صاغان مرو |
| رحلت | 854 ق یا 1450 م |
| اساتید | احمد بن محمد عمری (پدرش)
احمد بن ابى الفضل نويرى على بن احمد نويرى |
| برخی آثار | تاريخ مكة المشرفة و المسجد الحرام و المدينة الشريفة و القبر الشريف |
| کد مؤلف | AUTHORCODE520AUTHORCODE |
کسب علم و دانش
وى تحصيل علم را در زادگاهش آغاز كرد و از محضر درس علماى آن ديار همچون پدرش و نيز احمد بن ابى الفضل نويرى، على بن احمد نويرى، ابن صديق و زين‌الدين مراغى بهره برد. او سفرهاى متعددى به قاهره كرد و در مجلس درس جمال‌الدين حنبلى، شمس‌الدين زرايبى و ديگران حاضر شد. نحو را از شمس‌الدين معيد، معانى و بيان و اصول را از عزالدين ابن جماعه، نجم‌الدين سكاكينى، نجم‌الدين واعظى و شهاب‌الدين‌احمد غزى، فقه را از قارى الهداية و مباحث كلامى را از شمس‌الدين ابن ضياء فراگرفت و برخى از استادانش نيز به او اجازه تدريس و فتوا دادند. از ميان راويان وى مى‌توان از محيوى عبدالقادر مالكى و سخاوى نام برد.
رغبت او به مطالعه و تأليف چنان بود كه ابوالخير بن عبدالقوى در طول 50 سال آشنايى با وى، هرگز او را از نوشتن کتاب و يا مطالعه كردن فارغ نديده بود. ابن ضياء به گفته سيوطى در آن روزگار، در سرزمين حجاز، استاد منحصر به فرد مذهب حنفى شناخته مى‌شد. پدرش قاضى القضاة مكه بود و وى در غياب پدر و به نيابت از او، قضاوت مى‌كرد و پس از فوت پدر بر مسند او نشست. پس از چندى با حفظ همين سمت، مسئوليت نظارت بر مسجد الحرام و امور حسبيه آنجا را نيز بر عهده گرفت، ولى ديرى نپاييد كه از اين سمت عزل شد و فقط به كار قضا پرداخت و اين منصب را تا هنگام مرگ حفظ كرد. سخاوى در الضوء اللامع از ابن ابى عذيبه نقل مى‌كند كه ابن ضياء بسيار مسافرت مى‌كرد، اما با اين همه در هيچ سالى از زمان بلوغ تا وفات، مناسك حج از او فوت نشد.
آثار
الف - خطى
البحر العميق في مناسك المعتمر و الحاج الى البيت العتيق، تاريخ مكة المشرقة و المسجد الحرام و المدينء الشريفة و القبر الشريف، الشافى في مختصر الكافى، الضياء المعنوى على مقدمة الغزنوى، مختصر المسند لابى حنيفة و المشرع في شرح المجمع.
منسوب
تنزية المسجد الحرام عن بدعة (بدع) جهلة العوام، شرح اصول على بن محمد بزدوى، شرح الوافى في الفروع از ابوالبركات نسفى كه به دو صورت مبسوط و مختصر تأليف شده است، المتدارکعلى المدارك.
وفات
وى در مكه وفات يافت و در معلاة (در نزدیک ى مكه) به خاک سپرده شد[۱].
پانویس
- ↑ بخش علوم قرآنی و حدیث، ج4، ص128
منابع مقاله
بخش علوم قرآنی و حدیث، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377