تحسین و تقبیح ثعالبی
تحسين و تقبيح ثعالبى ترجمه كتاب «التحسين و التقبيح» عبدالملك ثعالبى نيشابورى (429ق) اديب و نام‌آور سده‌هاى چهارم و پنجم هجرى است كه «محمد بن ابى‌بكر على كاتب ساوى» آن رادر حدود سده هفتم هجرى براى نظام الملك به فارسى برگردانده است.
| تحسین و تقبیح ثعالبی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زغول، عارف احمد (مصحح)
ثعالبی، عبدالملک بن محمد (نويسنده) ساوی، محمد بن ابی‌بكر (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | تحسین القبیح و تقبیح الحسن. فارسی تحسین القبیح و تقبیح الحسن |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1385 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-8700-22-2 |
| موضوع | اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
خیر و شر - متون قدیمی تا قرن ۱۴ نثر فارسی - قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 219/7 /ث7 ث3041 |
مترجم، هدف از ترجمه خود را بهره‌گيرى فارسى‌زبانان از تحسين و تقبيح ثعالبى ذكر كرده و كوشيده است با ارائه ترجمه‌اى دقيق و به شيوه تحت اللفظى خواننده را از مطالب اين اثر مهم و ارزشمند آگاه سازد.
ساختار
كتاب با مقدمه مفصلى از مصحح كتاب عارف احمد الزغول- استاد دانشگاه اردن- و مقدمه مؤلف آغاز مى‌گردد. متن كتاب داراى 80 باب در مدح و ذم اشياء و صفات مختلف است. پايان كتاب، تعليقاتى است كه به 673 شماره مى‌رسد.
گزارش محتوا
مصحح در مقدمه كتاب درباره ابومنصور ثعالبى و روزگار وى آثار و اساتيدش سخن به ميان آورده است. همچنين از روش ترجمه و نسخ كتاب مطالبى را خاطر نشان كرده است.
موضوعات كتاب گوناگونند و شامل مشغله‌هاى فكرى، فردى و دربارى مى‌باشند كه بيش از نيمى از آنها كه در مجموع 80 موضوع مى‌باشد به اخلاق مربوط مى‌شوند. ذيل هر واژه ستايش موضوع مورد بحث و سپس نكات قابل سرزنش و ذم آن آمده است. همه مآخذ قولها عربى مى‌باشند.
وى در هر بابى از كتاب، شواهد گوناگونى را از نثر، شعر، حديث شريف، قرآن كريم و كلمات قصار بزرگان، براى اثبات ديدگاه‌هاى خود آورده است.
همچنين در هر بابى از كتاب، درباره هر موضوعى كه آن را مدح كرده و از آيات و اخبار و اشعار بر آن حجت آورده است، به مذموم بودن آن صفت در برخى موارد نيز پرداخته است. در واقع هر صفت و يا چيزى را از دو ديدگاه مورد تامل قرار داده است. چنانچه خود مى‌گويد اگر از دنيا مدح نموده به خاطر اين است كه متجر الاولياء الله است و اگر ذم نموده به جهت فريبنده بودن و بى‌وفا بودن آن است.
نويسنده در بخشى از كتاب در مدح قلم كه زبان دوم است و صورت خط اگر چه در چشمها سياه مى‌آيد اما در واقع سفيدى و نور است، سخن گفته و سخنانى از ابن معز، مأمون خليفه عباسى و سايرين نقل كرده است. در مذمت خط نيز گفته است كه خط صنعت دست است و ملوك را مرتكب صنعت شدن نيكو نيست.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتداى كتاب و فهارس آيات، احاديث، كسان، جايها، كتابها، امثال و حكم و اقوال عربى، ابيات و مصراعها، واژگان و تركيبات عربى- فارسى ماخوذ از نسخه، واژگان و تركيبات عربى فارسى ماخوذ از متن، واژگان و تركيبات فارسى، و منابع و ماخذ در انتهاى اثر آمده است. اختلاف نسخ نيز در پاورقى كتاب ذكر شده است.
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- درخشانتر از فيروزه‌هاى نيشابور، انزابى نژاد، رضا، كتاب ماه ادبيات و فلسفه، ارديبشهت 1378، شماره19، صص 12-15