چغمینی، محمود بن محمد
«محمود بن محمد عمر چغمينى خوارزمى» منجم، طبيب و رياضيدان ايرانى و از اهالى چغمين (شهر كوچكى در خوارزم) بود.
| نام | چغمینی، محمود بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | چغمینی، اب‍وع‍ل‍ی ش‍رف‌ال‍دی‍ن محمود بن محمد
چغمینی، محمود بن عمر ج‍غ‍م‍ی‍ن‍ی، محمود بن محمد |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 745 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | القانون الصغیر فی کلیات الطب (قانونچه)
مستحضر الطبیب و مستبشر اللبیب: ترجمه فارسی کتاب قانونچه تصنیف منیف محمد بن الچغمنی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE2996AUTHORCODE |
خوارزم تا سال 617ق مركز يكى از امپراطورى‌هاى بزرگ ايران پيش از مغول به نام خوارزمشاهيان بود كه با حملات چنگيز خان مغول از سال 616ق به خراسان مورد تهديد قرار گرفت و در حدود 656ق با سقوط خلافت عباسيان در بغداد به كلى از ميان رفت. با اين وجود در خوارزم ميراث رونق علمى عصر خوارزمشاهيان تداوم داشت و چغمينى در چنين محيط فرهنگى، با وجود سلطه ايلخانان مغول، رشد كرد.
وى عمده سال‌هاى عمر خود را در خوارزم گذراند و پس از اتمام تحصيلات مقدماتى در زمينه قرآن، علوم دينى و ادبى، به طور تخصصى به تحصيل در طب، رياضيات (به ويژه هندسه اقليدسى و علم حساب) و نجوم پرداخت و در كنار آن به تحقيقاتى در كاربرد علم حساب در فقه اسلامى پرداخت. بعيد نيست كه بسيارى از تحصيلات وى در جرجانيه، پايتخت خوارزمشاهيان صورت گرفته باشد.
روزگار تحصيل وى، معاصر با رقابت‌هاى ايلخانان ايران و مغولان دشت قبچاق (تركمنستان امروز) بر سر خراسان و خوارزم بود. با اين وجود، ميراث علمى خوارزمشاهيان كما بيش در آن دوره، تا حدى حفظ شد و بساط علم، با توجه به تقويت روابط ايران و چين و رفت و آمد دانشمندان دو دولت، رونق داشت.
منابع، نامى از استادان چغمينى خوارزمى نياورده‌اند. اما مى‌دانيم كه وى كتب دانشمندان يونانى پيش از خود، به ويژه اقليدس را مطالعه نموده و آن‌ها را تلخيص كرده است. همچنين از شاگردان او خبرى در دست نيست. دو تن از دانشمندان مشهور معاصر و با اندكى پس از وى از جمله قاضى‌زاده رومى و ميرسيد شريف جرجانى شرح‌هايى بر آثار وى نگاشته‌اند.
ميانسالى و اواخر عمر چغمينى معاصر با اواخر حكومت ايلخانان در ايران و رقابت‌هاى روز افزون آنان با اردوى زرين مغولان (روسيه) و مغولستان بر سر مناطق شرق ايران بود. اما روابط بازرگانى باستانى خوارزم با چين از سمت شرق و اروپا از سمت غرب تداوم داشت و موجب رونق اقتصادى و فرهنگى خوارزم مى‌شد.
چغمينى خوارزمى در رياضيات به علم حساب نظر داشت و در اين زمينه به كاربردهاى فقهى آن همچون تقسيم ميراث علاقمند بود. از سوى ديگر در هندسه به تلخيص كتب اقليدس مى‌پرداخت. وى كتاب «خلاصة القانون فى الطب» (قانونچه) را تأليف كرده است.
سال وفات وى دقيقا مشخص نيست، اما به احتمال بسيار در سال 745ق در گذشته است. اما كارل بروكلمان تاريخ وفات او را بعد از سال 618ق دانسته است.
وابسته‌ها
خلاصة القانون في الطب: قانونچه
قانونچه با شرح آن مسمی به معجون مفرّح