پژوهشی در مقتل‌های فارسی

پژوهشی در مقتل‌های فارسی، تألیف محمدعلی مجاهدی، تلاشی است نو در مسیر معرفی مقتل‌هایی که از قرن اول تاکنون به زبان فارسی نوشته شده است.

پژوهشی در مقتلهاي فارسی
پدیدآوران	جمعي از نويسندگان(نويسنده)
عنوان‌های دیگر	کتابشناسی امام حسين(ع)
ناشر	زمزم هدايت
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1386ش
چاپ	1
موضوع	1.حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - کتاب‎شناسی 2.عاشورا - کتاب‎شناسی
زبان	فارسی
کد کنگره	‏Z‎‏ ‎‏8236‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏پ‎‏4‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب، مشتمل بر دو مقدمه از ناشر و مؤلف و متن اصلی در پنج فصل است. در این کتاب پیشینه مقتل‌نگاری و سپس متون از ابتدا تاکنون بررسی شده است. در معرفی مقاتل، نویسنده ابتدا به معرفی اثر و زمان نگارش آن می‌پردازد. سپس درباره شیوه نگارش آن سخن می‌گوید و سرانجام نمونه‌هایی از نثر آن را به خوانندگان ارائه می‌هد.

گزارش محتوا

در فصل اوّل، «کلیاتى درباره مقتل و مقتل‏نگارى» ارائه شده و از «پیشینه مقتل‏نگارى در زبان عربى و فارسى» و نیز «منابع مورد استفاده مقتل‏نگاران» به‌صورت کوتاه و گذرا سخن به میان آمده است

نویسنده در دومین مبحث از این فصل به این موضوع اشاره می‌کند که بسیارى از محقّقان از جمله مؤلف روضات الجنات، روضة الشهداى ملا حسین واعظ کاشفى (متوفاى 910ق) را به‌عنوان اوّلین مقتل پارسى معرفى کرده‌‏اند، ولى بطلان این نظر بر اهل تحقیق پوشیده نیست؛ زیرا در قدمت زمانى برخى از متون منثورى که به نقل و بررسى وقایع عاشورا پرداخته‏‌اند، تردیدى وجود ندارد و در پیشینه نثر فارسى مى‏‌توان عناوین این آثار و موضوعاتى را که درباره حادثه کربلا نگاشته‏‌اند، به‌روشنى نشان داد. مرحوم ملک‌الشعراى بهار از چهار کتاب به‌عنوان قدیم‏ترین نثر فارسى یاد کرده‌‏اند

در فصل دوم، «سیماى امام حسین(ع) در نثر کهن پارسى» به تصویر کشیده شده و نمونه‏‌هایى از مطالب پراکنده‏‌اى که در 24 متن کهن پارسى درباره سالار شهیدان آمده، ارائه شده است

در فصل سوم، «کتاب‌شناسى توصیفى برخى از کتاب‏هاى مربوط به عاشورا» مورد بررسى قرار گرفته و ضمن ارائه برگزیده‏‌هایى از هریک از آنها، در حدّ گنجایى مقال به «بررسى محتوایى» این متون نیز پرداخته شده است. در این بخش 36 مقتل و متن تاریخى معرفى شده و انتخاب آنها به‌گونه‏‌اى بوده است که هریک نماینده قرائتى خاص و یا نگرشى ویژه از رویداد کربلا و فرهنگ عاشورا باشند و گاه نیز از هر قرائتى چند نمونه برگزیده شده است

از جمله این آثار «منتهى الآمال» از تألیفات مشهور مرحوم حاج شیخ عباس قمى است. این اثر در 14 باب تدوین شده و هر باب آن، حاوى زندگی‌نامه یکى از چهارده معصوم(ص) است. ضمناً هر باب آن به تفاوت مورد، داراى چندین فصل مى‏‌باشد. در پنجمین باب «منتهى الآمال»، زندگی‌نامه مولى الکونین حضرت ابى‌عبداللّه الحسین(ع) از لحظه ولادت تا شهادت آن حضرت، جریان نهضت کربلا و ماجراى روز عاشورا و رخدادهاى پس از آن آمده است

در فصل چهارم به «معرفى اجمالى نُسَخ خطّى و چاپى نادر از متون منثور عاشورا» پرداخته شده و حدود دویست‌وپنجاه اثر فهرست‏وار به شیفتگان ادب عاشورا معرفى شده است که قریب به‌اتّفاق دور از دسترس عموم قرار دارند. با معرفى این نسخه‏‌هاى خطى و چاپى نادر، چراغى فراراه پژوهشگران حادثه خونبار کربلا برافروخته‏ شده تا با مراجعه به این متون منثور و احیاى آنها خدمتى درخور به فرهنگ بالنده عاشورا ارائه دهند

فصل پنجم، مشتمل بر فهرست کتب داستانى و تاریخى است که در دو دهه اخیر براى کودکان، نوجوانان و جوانان چاپ و منتشر شده است. 98 اثر به‌عنوان نمونه در فهرست آورده‏ شده است هدف غالب نویسندگان این دسته از کتاب‌ها، آشنا ساختن قشر جوان و نوجوان و کودک با واقعه عظیم عاشورا با زبانى ساده و داستانى بوده تا رغبت آنان را به مطالعه برانگیزند یا بیشتر کنند

اهتمامى که نویسنده در بخش چهارم و پنجم این اثر در معرفى نسخه‏‌هاى خطى و چاپى نادر داشته است، مى‏‌تواند راه‏گشاى پژوهشگرانى باشد که در مسیر معرفى و احیاى این‌گونه متون دور از دسترس گام برمى‏دارند

وضعیت کتاب

آدرس مطالب در پاورقی‌ها و نمایه منابع و مآخذ در انتهای کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.