الشيعة في مسارهم التاريخي
الشيعة في مسارهم التاريخي (مقدمه «أعيان الشيعة)، تأليف سيد محسن امين عاملى است كه با مقدمه ابراهيم بيضون به زبان عربى منتشر شده است. اين كتاب، فرهنگ‌نامه مفصلى درباره اعتقادات تشيع و شرح حال بزرگان شيعه، از علما، ادبا، شعرا و نويسندگان در ادوار مختلف است.
| الشیعة في مسارهم التاریخي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة (محقق)
امین، محسن (نويسنده) بیضون، ابراهیم (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | "مقدمه اعیان الشیعه" |
| ناشر | مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1426 ق یا 2005 م |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-8360-56-1 |
| موضوع | اسلام - سرگذشت‌نامه
سرگذشت‌نامه و کتابشناسی شیعه - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 55/2 /الف8 الف6095 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، مقدمه مؤلف و 12 بحث است. شيوه نگارش مطالب بدين ترتيب است كه در متن اثر به قائلين مطالب اشاره شده و مستند آن در پاورقى ذكر شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق كتاب، به شرح حال نويسنده و نيز مطالب مطرح‌شده در كتاب به‌اختصار اشاره شده است.[۱]
در اولين بحث كتاب، معناى كلمه شيعه و مشتقات و متفرعات آن، اولين مسلمانى كه اين نام بر او اطلاق شده است، نام‌هايى كه بر شيعه و گروه‌هاى مشهور آن جارى است و مباحثى از اين دست مورد بررسى قرار گرفته است. نويسنده همچنين به نقد كتاب «الملل و النحل» در ذكر تعداد فرقه‌هاى تشيع پرداخته است.[۲]در بحث دوم، مبدأ پيدايش شيعه از واقعه سقيفه تا زمان انتشار و كثرت آنان بيان شده است.[۳]
مباحث سوم تا ششم كتاب به ظلم‌ها، افترائات و تهمت‌هايى كه به شيعه وارد شده اختصاص يافته است. بحث سوم درباره اشاره به پاره‌اى از ظلم و ستم‌هايى است كه بر اهل بيت(ع) و شيعيان آنان در حكومت‌هاى اسلامى واقع شده است.[۴]
مطلب چهارم، پيرامون بى‌انصافى گروهى از افراد نسبت به شيعيان اهل بيت(ع) است. اين مطلب از چند جهت بررسى شده است. از جمله بى‌انصافى‌هاى آن گروه اين است كه احوال شيعه امامى اثناعشرى را با مذاهب باطله و قبيح، مانند غلات، سبئيه و امثال اين‌ها و يا مذاهب ساختگى كه اصلاً وجود ندارند در هم آميخته‌اند؛ ديگر اينكه احوال و خصوصيات شيعه را بيشتر برخلاف آنچه كه هست و بر طبق تمايلات و هواهاى نفسانى و غرض‌ورزى نگاشته‌اند و تهمت‌ها و نسبت‌هاى باطله بسيارى را به شيعه نسبت داده‌اند.[۵]همچنين بحث پنجم درباره ستم فراوان بر اميرالمؤمنين على(ع) و فاطمه زهرا(س) و ائمه اطهار(ع) است.
يكى از ستم‌هايى كه عموماً بر خاندان پيغمبر(ص) شده است اين است كه هرگاه كسى دهن را به بيان فضيلت يا مزيتى كه آنان داشتند مى‌گشود، چهره‌ها دگرگون مى‌شد و سينه‌ها به‌جوش مى‌آمدند و اگر كسى روايتى را از اين قبيل نقل مى‌نمود او را به دروغگويى و غلو متهم مى‌كردند و اگر به آنچه در فضيلت و مناقب اهل بيت(ع) نقل شده استدلال مى‌كرد، در درجه اول سند آن را از او مى‌خواستند. اگر صحيح هم بود و دلالتش بر معنى آشكار بود با تأويلات دور از دلالت روايت و توضيحات ضعيف، در تأويل آن روايت، مى‌كوشيدند.[۶]
ششمين بحث كتاب درباره تهمت‌هايى است كه به شيعيان زده و آنان را به ناسزاگويى، دروغ‌پردازى، بدعت‌گذارى و بالاتر از اين نسبت داده‌اند؛ گفته‌هاى ابن حزم، مصطفى صادق رافعى و احمد امين به‌عنوان نمونه ذكر شده است.[۷]
هفتمين بحث كتاب به اسباب انتشار تشيع در بلاد مختلف اختصاص دارد. نويسنده دليل اصلى انتشار اين مذهب را در تمامى سرزمين‌ها، مطابق فطرت بودن آن مى‌داند و لذا با كمترين تبليغى مورد پذيرش نفوس واقع مى‌شده است.[۸]
در هشتمين بحث كتاب، خدمات اهل بيت(ع) به اسلام و مصحف‌هايى كه به اميرالمؤمنين(ع) و فاطمه(س) و ساير ائمه(ع) منسوب است و رواياتى كه از آنها پيرامون برخى مباحث اصول و فقه ذكر گرديده، بررسى شده است.[۹]
در بحث نهم كتاب به اعتقادات شيعه اماميه اثناعشريه، اختلاف شيعه با اشاعره در اصول عقائد و مباحثى از اين دست به‌اختصار، اما جامع اشاره شده است.[۱۰]
بحث دهم كتاب درباره علماى شيعه، شعرا، ادبا، نويسندگان در فنون و علوم اسلامى در اعصار مختلف مى‌باشد. در اين بخش، مفسرين شيعه، مصنفين آيات الاحكام، غريب القرآن و ديگر مباحث قرآنى، همچنين متكلمين، علماى اصول، فقه، حديث، درايه، رجال و ديگر علوم اسلامى به‌تفكيك ذكر شده‌اند.[۱۱]در بحث يازدهم، به امرا، وزرا، قضات و بزرگان شيعه اشاره شده است.[۱۲]
در آخرين بحث كتاب، شهرها و سرزمين‌هايى كه شيعيان در آن زندگى مى‌كرده‌اند به نقل از منابع مختلفى چون «معجم البلدان»، «فتوح البلدان» و «مجالس المؤمنين» به ترتيب حروف الفبا معرفى شده‌اند.[۱۳]
وضعيت كتاب
مصادر كتاب به ترتيب حروف الفبا و فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده‌اند. در پاورقى‌ها، مستندات روايات و مطالب ذكرشده در كتاب ارائه شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.