الدر الثمين في أسماء المصنفين
الدر الثمين في اسماء المصنفين يا «اخبار المصنفين»، اثر على بن انجب معروف به ابن ساعى متوفى سال 674ق است كه به زبان عربى و پيرامون اسامى 418 نفر از مصنفين عربى و تصنيفات آنان در تراث عربى نوشته شده است. همچنين اين اثر، بردارنده اشعار برگزيده آن‌ها و اخبار پند آموزشان مى‌باشد كه 21 شرح حال آن از علماى قرن هفتم هجرى است.
| الدر الثمين في أسماء المصنفين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شوقی بنبین، احمد (محقق)
حنشی، محمد سعید (محقق) ابن الساعی، علی بن انجب (نويسنده) |
| ناشر | دار الغرب الإسلامي |
| مکان نشر | تونس - |
| سال نشر | 1430 ق یا 2009 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نویسندگان اسلامی - سرگذشت‌نامه و کتابشناسی نویسندگان عرب - سرگذشت‌نامه و کتابشناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 1010 /الف25 د4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
در ابتداى كتاب، مقدمه‌اى از محققين و سپس طى عنوانى پيرامون شخصيت مؤلف و زندگانى وى، مطالبى مطرح شده و در ادامه، متن كتاب به ترتيب حروف هجائى به شرح حال مصنفين و كتاب‌هاى آنان اختصاص يافته است. در انتهاى كتاب نيز چندين فهرست توسط محققين افزوده شده است.
در جمع‌آورى مطالب اين كتاب، مؤلف از مصادر تراثى، سماع از بعضى از اساتيد خود، يا مشاهده و مطالعه از كتب متاخرين استفاده نموده است.
گزارش محتوا
مؤلف، كتابش را با مقدمه‌اى آغاز نموده كه جز قسمت كمى از آن باقى نمانده است. وى با شرح حال افرادى كه نامشان محمد مى‌باشد، مطالب كتاب خويش را شروع كرده است. اولين فردى كه به ترجمه او پرداخته شده، محمد بن ادريس شافعى و به دنبال آن اسامى ابراهيم و در ادامه به ترتيب حروف هجائى مؤلفين دنبال شده است.
نويسنده روش خاصى را در ترجمه احوال مؤلفين نپيموده است، لذا براى بعضى افراد، اركان اساسى ترجمه را رعايت نموده و اسم، كنيه، بعضى از اساتيد، شاگردان، تصنيفات، تاريخ تولد، وفات، به همراه بعضى از اخبار، يا نكات ادبى، يا اشعار برگزيده آنان را ذكر نموده است و براى بعضى ديگر، شرح حال مختصرى كه گاهى به يك سطر يا دو سطر نمى‌رسد، ذكر نموده است.
اكثر تراجم ابن انجب در اين كتاب، در كتاب فهرست نديم، معجم الادباء ياقوت حمودى نقل شده، اما مزيت اين كتاب اين است كه نويسنده علاوه بر شرح حال اين افراد، به تراجم شيوخ و معصارين خود نيز اشاره مفصلى نموده است. لذا مصدر مهمى است كه سائرين به آن رجوع مى‌كنند.
همچنين در اين اثر، به قسمت مهمى از اخبار تاريخى و اخبار بعضى از مدارس و رباطات، تاريخ افتتاح آن‌ها، بعضى از شيوخى كه در آن مكان‌ها تدريس نموده‌اند و بسيارى از معلومات كه اهميت آن‌ها پوشيده نيست، اشاره شده است.
نويسنده در اين اثر، 16 تألیف از تأليفات خود را ذكر نموده كه در ديگر كتب به آن‌ها اشاره نشده است.
ابن انجب از مؤلفين به نامى است كه در ابتداى كتاب، محققين به اسم، بعضى از اساتيد، شاگردان، جايگاه علمى و شخصيتى وى در عصرش، وظائف او، تأليفات و وفات وى اشاره نموداند.
محور دوم كتاب، به منتصب نمودن الدر الثمين به مؤلفش، تاريخ تألیف آن، وصف نسخه واحدى كه به آن اعتماد شده و روشى كه در ضبط و تعليق كتاب پيموده شده، اختصاص يافته است.
اكثر شخصيت‌هاى ذكر شده در كتاب از مذهب شافعى هستند، هرچند كه از مذاهب ديگر چون حنفى، مالكى، حنبلى نيز نام برده است.
وضعيت كتاب
محققين كتاب آقايان احمد شوقى بنين و محمد سعيد حنشى مى‌باشند.
فهارسى كه بر كتاب افزوده شده، عبارت است از:
- آيات؛
- احاديث نبوى؛
- أمثال؛
- بلدان و اماكن؛
- امم و قبائل و طوائف؛
- أشعار؛
- اعلام و أعلام المترجمين در كتاب؛
- كتب وارده در متن؛
- مصادر و مراجع؛
- محتويات.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.