الحجّ عبر الحضارات و الأمم

الحجّ عبر الحضارات و الأمم، نوشته خانم ماجده آل مرتضی مؤمن، است که نویسنده در آن، اهمیت و چگونگی فریضه بزرگ و عبادی - اجتماعی حجّ را از نظر دین حضرت ابراهیم(ع)، یهودیت، مسیحیت و اسلام به صورت مستند و تطبیقی شرح داده است.

الحجّ عبر الحضارات و الأمم
پدیدآوران	آل مرتضي مومن، ماجده (نويسنده) اسدي، محسن (مصحح)
عنوان‌های دیگر	دراسة مقارنة بين الحج في الإسلام و طقوس الديانات الأخري
ناشر	مشعر
مکان نشر	ايران - تهران
چاپ	1
شابک	‎964-6293-97-2
موضوع	حج
زبان	عربي
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏آ‎‏76‎‏ ‎‏ح‎‏3

مطالب این کتاب به زبان عربی جدید نوشته شده است. نام کامل کتاب عبارت است از: «الحجّ عبر الحضارات و الأمم؛ دراسة مقارنة بين الحجّ في الإسلام و طقوس الديانات الأخری»؛ یعنی: «حجّ در طول تمدنها و امتها؛ تحقیقی مقایسه‌ای بین حجّ در اسلام و شعائر ادیان دیگر».

متأسفانه زمان و مکان و سایر مشخصات نگارش کتاب حاضر مشخص نشده است.

ساختار

کتاب حاضر، از مقدمه نویسنده و متن اصلی (شامل: 10 فصل) تشکیل شده است.

این اثر، مستند است و نویسنده برای نگارش آن از منابع متعدد قرآنی، روایی، تاریخی و... (83 منبع) استفاده کرده و ارجاعات و استنادات و توضیحاتش را به‌صورت پاورقی آورده است.

روش نویسنده محترم در این کتاب، نقلی و تحلیلی با تأکید بر مقایسه موضوع حجّ در اسلام با شعائر ادیان مختلف است. نویسنده برای توضیح مطالبش از تصاویر (طراحی‌شده)، نقشه‌ها و نمودارها نیز بهره برده است.

زبان نگارش کتاب حاضر، عربی قدیم نیست و به زبان عربی جدید نوشته شده و به همین جهت فهم آن برای همگان آسان نیست و واژگان و اصطلاحات بسیاری در آن آمده که در گذشته رایج نبوده است، مانند «المكسيك»، به معنای کشور مکزیک و «وِل ديورانت»؛ یعنی ویل دورانت – نویسنده کتاب تاریخ تمدن - و «الفاتكان»؛ یعنی واتیکان (دولت‌شهری مستقل در درون شهر رم در کشور ایتالیا و محل اقامت پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان).

همچنین هرچند حروف چهارگانه (گ، چ، پ، ژ) در عربی قدیم وجود ندارد، ولی در عربی جدید وجود دارد و برای ذکر نام اعلام و اختراعات جدید مانند کامپیوتر و... استعمال می‌شود؛ به همین جهت به‌عنوان مثال در عربی جدید، گاه نام قاره اروپا را به‌صورت «اروبا» (با تبدیل پ به ب) می‌نویسند و گاه به‌صورت «اروپا» (با حفظ حرف پ)؛ بنابراین اگر خواننده محترم در این کتاب کلماتی مانند «اروپا» و «اسپانیا» مشاهده می‌کند، نباید پنداشته شود که خطای تایپی است، بلکه بر اساس عربی جدید نوشته شده و این‌گونه گفتن و نوشتن در عربی امروز جایز است.

‏گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه‌اش که زمان و مکان و سایر مشخصات نگارش آن را معین نکرده، گزارش کوتاهی از مباحث و فصول کتابش را آورده است .

برخی از نکات جالب و آموزنده این اثر عبارت است از:

1. حجّ در لغت به معنای قصد است و... شامل هر زیارتی می‌شود که زائران با هیئت معین و در زمان مشخص انجام می‌دهند و به مکانی مقدس می‌روند که به آن ایمان دارند... و در شریعت اسلامی، حجّ منحصر به قصد زیارت خانه کعبه و انجام مناسک مشخص در زمان معین است... .
2. حجّ مسیحی، حجّ صحیح و الهی نیست؛ چون آنان عقیده‌ای را انتخاب کرده یا ساخته‌اند و انسان و خدا را با هم مخلوط کرده‌اند، پس دیانت آنها که عقلشان برگزیده؛ چنین اعتقاد دارد که خدای پسر، مکمّل خدای پدر است، پس مسیحیت، دینی دوخدایی است و یکخدایی نیست و روشن است که دینی که بیش از یک خدا دارد، دین توحیدی نیست. همان طور که در مقدمه کتاب گفته شد باربارا براون - بانوی نویسنده آمریکایی - بعد از آنکه از روی تحقیق قانع شد که اعتقادات مسیحی همه‌اش به دور خدای پسر - مسیح(ع) - می‌گردد، اسلام را انتخاب کرد و گفت: مسیحیت دیانتی دوخدایی است و یکخدایی نیست و... وعیدها و نماز و... همه معطوف به عیسای مسیح(ع) است .
3. نویسنده، هفت نقطه اشتراک و همچنین هفت نقطه اختلاف را در موضوع حجّ در بین اسلام و ادیان دیگر بیان کرده است و از جمله چنین نوشته است: یکی از نقاط اشتراک این است که لبیک گفتن، نیازی انسانی و ضروری است؛ انسان، فقیر و ناقص و ضعیف است و احتیاج به موجودی غنیّ و کامل و قویّ دارد تا نیازش را برطرف سازد و... و این نیازی فطری است... یکی از نقاط اختلاف این است که بیشتر انسانها از خطّ و راه انبیا منحرف شده‌اند؛ زیرا دانستیم که همه پیامبران بدون استثنا در حجشان به کعبه توجه می‌کردند و نه هیچ جای دیگر و در اسلام هم فقط باید به کعبه توجه کرد، ولی ادیان دیگر جاهای گوناگونی را مورد توجه قرار داده‌اند و این انحراف از راه مستقیم پیامبران الهی است... .

وضعیت کتاب

در پایان کتاب حاضر، نخست فهرست منابع و پس از آن فهرست مطالب ذکر شده، ولی متأسفانه فهرستهای فنی فراهم نشده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.