أصول التشيع

أصول التشيع، تألیف سید هاشم معروف حسنی، کتابی است درباره اصول عقاید شیعه و برخی مسائل مرتبط دیگر که در قرن چهاردهم قمری نگاشته شده است.

أصول التشيع
پدیدآوران	دار التعارف للمطبوعات (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	عنوان فرعي:عرض و دراسة
ناشر	دار التعارف للمطبوعات
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	2006م , 1427ق
چاپ	1
موضوع	شيعه اماميه - اصول دين
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏211‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏5‎‏9‎‏ ‎‏الف‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مؤلف انگیزه خود را از تألیف این کتاب، پاسخ به دروغ‌هایی دانسته که برخی از نویسندگان سنی‌مذهب به شیعه نسبت داده و بر اساس آنها شیعه را از جرگه مسلمانان خارج دانسته و آنان را مشابه یهود خوانده‌اند؛ چنان‌که عبدالکریم جیلانی گفته: هرکس شیعه را دوست بدارد، هرآینه یهود را دوست داشته است؛ زیرا مذهب شیعه به دین یهود بسیار نزدیک است. سپس مواردی از تشابه این دو را برشمرده است.

ساختار

کتاب دارای ساختار منسجم و مشخصی نیست؛ لکن می‌توان آن را به چهار بخش تاریخچه شیعه، اصول دین اسلام، ادله احکام نزد شیعه و فرق منشعب از شیعه تقسیم نمود.

در این کتاب، اصول تشیع با استفاده از ادله عقلی و نقلی و نظرات فلاسفه اسلامی و غیر اسلامی عرضه شده است.

گزارش محتوا

مؤلف در ابتدا بعد از تعریف لغوی و اصطلاحی شیعه، به بیان تاریخچه‌ای از شیعه پرداخته است و می‌گوید: سرآغاز پیدایش شیعه از زمان پیامبر بوده است؛ آن زمانی ‌که در مکه خواست به آیه شریفه و أنذر عشيرتك الأقربين ^{[الشعراء–214]} ‎ ، عمل کند.

ایشان در ادامه به جایگاه شیعه بعد از وفات پیامبر در مسئله خلافت اشاره می‌کند، سپس آیات و روایاتی را دال بر خلافت امیرالمؤمنین(ع) ذکر می‌نماید؛ مانند آیه إنما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين یقيمون الصلوة و يؤتون الزكاة و هم راكعون ^{[مائده–55]} ‎ . مفسرین شیعه و سنی به‌اتفاق می‌گویند که این آیه شریفه در شأن حضرت علی(ع) نازل شده است؛ هنگامی که فقیری به مسجد مراجعه کرد و درخواست کمک مالی نمود و حضرت علی(ع)، درحالی‌که در رکوع بود با اشاره به انگشتر خویش آن را به فقیر انفاق کرد.

دیگر آیات شریفه‌ای که به حقانیت حضرت اشاره دارد و مؤلف به ذکر و توضیح آنها می‌پردازد آیات شریفه تبلیغ و انذار است. علاوه بر آیات شریفه، روایاتی نیز درباره خلافت حضرت نازل شده است؛ از جمله حدیث غدیر که مؤلف به‌تفصیل درباره آن بحث می‌کند.

مؤلف، اصول اسلام را در نزد شیعه چهار چیز می‌داند: توحید، عدل، نبوت و معاد.و سپس به بیان و تشریح ادله هرکدام می‌پردازد.

وی درباره اثبات وجود خداوند می‌گوید: چرا ما برای اثبات وجود خداوند و یگانگی وی، به سراغ براهین غامض فلسفی برویم؛ درحالی‌که جهان هستی آکنده از انواع آیات و نشانه‌ها بر وجود اوست؛ نشانه‌هایی که آدمی را به‌راحتی و آسانی به او می‌رساند؛ بی‌آنکه وی را در سنگلاخ‌ها و پیچ‌وخم‌های راه‌های فلسفی بیفکند. وی در این‌باره به آیاتی از قرآن که آدمی را به تأمل و تفکر در پدیده‌های جهان هستی فرامی‌خوانند، استشهاد می‌کند.

یکی از دلایل روشن عقلی بر وجود خداوند که مؤلف آن را در کتاب تشریح نموده، برهان وجوب و امکان است.

برهان وجوب و امکان این است که وقتی اصل وجود ثابت شد و از مرز سفسطه گذشتیم، آن را به حصر عقلی به واجب و ممکن تقسیم می‌کنیم؛ اگر آن موجود، واجب باشد، مدعا ثابت است و اگر ممکن باشد، چون دور و تسلسل محال است، باید به واجب منتهی شود.نویسنده در ادامه به شبهاتی که مادیین درباره خداوند و خلقت مطرح نموده‌اند، پاسخ می‌دهد. از مباحث بعدی که در مبحث توحید مطرح شده است رؤیت، اتحاد و حلول، صفات سلبیه و ثبوتیه، تجسیم، قدرت، کلام، علم، حسن و قبح عقلی و قضا و قدر است.

نبوت از مباحث بعدی است که مؤلف به‌تفصیل از آن سخن گفته است و آن را با استفاده از ادله عقلی و نقلی به اثبات ‌رسانده است. از جمله آن دلایل می‌توان به برهان لطف و این برهان که وجود پیامبران برای رشد و تکامل بشر لازم و ضروری است و با حکمت خداوند و غایت خلقت انسان سازگاری دارد و... اشاره کرد.نویسنده در ادامه عصمت انبیا را پیگیری و مطرح نموده است.

مؤلف، موضوع امامت را بعد از موضوع نبوت به‌صورت گسترده مورد بررسی قرار داده است. وی بعد از ذکر جایگاه امام و چگونگی نصب او، عصمت امام را مطرح نموده، سپس به مباحثی از قبیل معراج پیامبر و حساب قبر پرداخته است.

مؤلف در بخش بعدی، یعنی «بعث و معاد» به جایگاه معاد در نظر اقوام فارسی و مانوی و ادیان هندی، یهودی، مسیحی و اسلام اشاره نموده، سپس به شبهه آکل و مأکول پرداخته و جایگاه بهشت و جهنم، جایگاه قرآن و شفاعت نزد شیعه امامیه را بیان نموده و در ادامه ائمه دوازده‌گانه را برشمرده و آنها را معرفی نموده است.

نویسنده، بعد از پایان مباحث اصول، ادله احکام نزد شیعه را آورده و هرکدام را توضیح داده، سپس نظر شیعه را درباره قیاس فقهی مطرح نموده است.

مباحث پایانی کتاب به فرق منشعب از شیعه از قبیل: غلات، کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه، شمطیه و فطحیه و واقفیه اختصاص یافته است و در نهایت نظر شیعه درباره زیارت قبور ائمه مطرح شده و مؤلف آن را توضیح داده است.

وضعیت کتاب

در ابتدای کتاب زندگی‌نامه مؤلف آمده و در پایان آن مصادر و فهرست محتویات ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.