أضواء البيان في تاريخ القرآن

اضواءُ البيان في تاريخ القرآن نوشته صابر حسن محمد ابوسليمان به زبان عربی است. مؤلف كه از قرآن پژوهان معاصر اهل سنت و استاد دانشگاه، جامعه ام القرى مكه مى‌باشد در اين کتاب برخى از مسائل مربوط به تاريخ قرآن را براى تدريس در دانشگاه تهيه و به چاپ رسانيده است. وى مطالب را در نه فصل و يك خاتمه بيان كرده كه خلاصۀ آن به قرار زير است:

أضواء البیان فی تاریخ القرآن
پدیدآوران	ابوسلیمان، صابر حسن محمد (نويسنده)
ناشر	دار عالم الکتب
مکان نشر	ریاض - عربستان
سال نشر	1420 هـ.ق یا 2000 م
چاپ	1
شابک	‎9960-840-24-7
موضوع	قرآن - تاریخ قرآن - علوم قرآنی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏69‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏الف‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

در فصل اول پيرامون لفظ قرآن، معانى مختلف آن از ديدگاه لغت بررسى شده آنگاه معناى اصطلاحى را توضيح مى‌دهد و به دنبال آن اوصاف و ویژگی‌هاى قرآن را ذكر مى‌كند-در خاتمۀ اين فصل، به مسالۀ وحى پرداخته، پس از تعريف آن، انواع آن و كيفيت تلقى وحى را توضيح مى‌دهد در فصل دوم مسالۀ جمع قرآن و کتابت آنرا توضيح داده كه پس از ذكر كاتبان وحى در زمان پيامبر(ص)گردآورى قرآن در زمان آن حضرت و نيز خليفۀ اول و سوم را به معناى کتابت آن دانسته و در اين رابطه از روايات نيز استفاده كرده است

در فصل سوم، ابتدا حافظان قرآن را بررسى كرده و در ادامه ترتيب‌آيات و سوره‌ها را بحث مى‌كند كه آيا توقيفى هستند و يا اينكه به اجتهاد صحابه در فصل چهارم، مسالۀ توحيد مصاحف در زمان عثمان را تشريح و تعداد مصاحفى كه به شهرهاى مختلف فرستاده شده را بررسى مى‌كند در فصل پنجم، آيات مكى و مدنى، ملاك تشخيص آنها و ویژگی‌هاى هر كدام بيان شده است در فصل ششم، بحث اسباب النزول وجود دارد كه پس از تعريف آن، چند فايده براى شناخت سبب نزول ذكر مى‌كند در فصل هفتم، حديث معروف سبعة احرف مورد بحث قرار گرفته، كه پس از ذكر اصل حديث از چند کتاب روايى، بيان مى‌كند كه اين حديث از ده جهت قابل بحث مى‌باشد(مانند:مقصود از آن-علت ذكر-مراد از هفت حرف معناى حرف و...)كه برخى از آنها را بيان كرده است

در فصل هشتم، بحث قرائت و قاريان وجود دارد كه در آن راويان معروف كه قاريان مشهور از طريق آنها قرائت كرده‌اند توضيح داده شده است در فصل نهم كه كامل كنندۀ فصل قبل است، سه نفر از قاريان به عنوان كامل كنندۀ عدد عشره قاريان،ذكر و طريق اخذ قرائت آنها ذكر شده است

ويژگى‌ها

1. متن کتاب سليس و روان است بطوريكه براى غير عربها كه آشنايى مختصرى با زبان عربى داشته باشند قابل فهم مى‌باشد.
2. از ديدگاههاى مختلفى در بيان مطالب استفاده شده است
3. برخى از مطالب را به صورت اشكال و جواب(ان قلت و قلت) بيان كرده است كه فهم مطالب را ساده‌تر مى‌كند.
4. در توضيح مطالب از آيات فراوانى استفاده نموده است
5. مطالب فصل‌بندى شده و در ابتداى هر فصل مهمترين عنوان‌هاى بحث آمده است
6. به برخى از آراء مستشرقين همچون رژى بلاشر اشاره شده است
7. در بيان مطالب، روايات نيز به عنوان شاهد آورده شده است

اشكالات

1. اين کتاب،يك کتاب تحليلى نيست و بيشتر به ذكر اقوال اكتفاء نموده است
2. از منابع اوليه كمتر استفاده نموده است
3. منابع استفاده شده بسيار محدود مى‌باشد
4. برخى از موضوعات مربوط به تاريخ قرآن همچون:وحى، كاتبان وحى و...لازم است در فصل جداگانه‌ايى بحث شود.

نسخه‌شناسى

کتاب يك جلد، متن آن عربى و داراى 239 صفحه مى‌باشد كه مشخصات آن به قرار زير است:

1. نوع كاغذ:اعلا
2. جلد:گالينگور
3. نوبت چاپ:اول
4. تاريخ انتشار:سال 1421 هجرى قمرى
5. ناشر:دار عالم الكُتُب للطباعة و النشر و التوزيع-عربستان
6. داراى مقدمه‌ايى از مؤلف
7. داراى فهرست:

   الف:منابع و مصادر و مراجع کتاب

   ب:موضوعات کتاب

8. مؤلف:صابر حسن محمد ابوسليمان