المباحث الأصولية
«المباحث الاصولية» تقريرات درس خارج آيت‌الله سيد ابوالقاسم خويى به قلم آیت‌الله محمد اسحاق فياض يك دوره كامل اصول فقه مى‌باشد. هدف نگارنده از تدوين اين مجموعه چنانچه در مقدمه نيز ذكر كرده است تبيين اصول كلى استنباط حكم شرعى از كتاب و سنت و عقل و وظايف مجتهدان در فحص از دليل شرعى اعم از اصول لفظى و عملى است.
| المباحث الأصولیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فیاض، محمد اسحاق (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | دراسه موضوعیه معمقه |
| ناشر | مکتب سماحة آيت‌الله الحاج الشيخ محمد اسحاق الفياض ج: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1427 ق |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-06-9191-7 |
| موضوع | اصول فقه شیعه - قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 15 |
| کد کنگره | BP 159/8 /ف9م2 |
ساختار
كتاب در 12 جلد تدوين شده است به اين سبك كه نگارنده پس از طرح يك مسأله اصولى ابتدا فروع مختلف آن مسأله را باز نموده و ديدگاه‌هاى آيت‌الله سيد ابوالقاسم خويى و ساير اصوليين معاصر را در آن مسأله نقل كرده سپس ديدگاه‌هاى خويش را مطرح نموده و به يك جمع‌بندى در آن مسأله مى‌رسد.
گزارش محتوا
جلد اول:
نخست تعريفى از علم اصول فقه صورت گرفته و ديدگاه‌هاى آخوند خراسانى، ميرزاى نائينى و آيت‌الله سيد ابوالقاسم خويى را در اين زمينه مطرح كرده و داخل كردن قواعد فقهى در موضوع علم اصول را بررسى نموده است.
سپس به بحث درباره اقسام عرض پرداخته و ديدگاه اصوليين معاصر را در زمينه وضع و احكام آن، اقسام وضع، اشتراك لفظى، علائم حقيقت و مجاز، اراده استعمال در وضع الفاظ و معناى آنها، استعمال لفظ در بيش از يك معنا و معناى حرفى و كيفيت وضع حروف به صورت مبسوط بيان كرده و مورد تجزيه و تحليل قرار داده است.
جلد دوم:
به بحث درباره وضع هيئات جمله‌ها پرداخته شده و مدلول هيئت جمله بنا بر آراى اصولى آيت‌الله خويى، آخوند خراسانى، آقا ضياء عراقى، محقق اصفهانى و رأى خود نويسنده تبيين شده و نحوه وضع حروف شخصى و نوعى نيز بيان شده است.
در ادامه مباحثى در مورد حقيقت شرعيه و صحيح و اعم در وضع الفاظ ارائه شده است و آراى اصوليين مذكور در اين زمينه منعكس گرديده است. در اين قسمت نويسنده با استفاده از ادله مختلف قرآنى، روايى و عقلى ديدگاه قائلين به وضع الفاظ به نحو صحيح را تقويت كرده و شواهدى نيز در اين باره مطرح كرده است.
بحث درباره مشتق و كاربرد آن در اصول فقه و وضع الفاظ از مسائل بعدى كتاب است كه در اين بخش نيز نويسنده ديدگاه‌هاى اصوليين نامبرده به انضمام ديدگاه ميرزاى نائينى را درباره آن مطرح كرده و نظريه مختار را نيز بيان مى‌كند.
جلد سوم:
به بحث درباره امر و معناى ماده و صيغه امر و دلالت صيغه امر بر وجوب پرداخته شده است. در اين قسمت از بحث نيز نويسنده همانند سابق ضمن تبيين ديدگاه‌هاى آيت‌الله خويى، ميرزاى نائينى، آخوند خراسانى، آقا ضياء عراقى و محقق اصفهانى (كمپانى) ديدگاه خويش را نيز بيان كرده و به تجزيه و تحليل جوانب مختلف مسأله پرداخته است. در همين راستا نگارنده تفسير اشاعره و فلاسفه در مورد اراده خداوند و مسأله جبر و اختيار بيان كرده و رأى اماميه را در مورد امر بين امرين را تحليل نموده است.
دلالت داشتن جمله بر وجوب زمانى كه به جاى جمله انشايى و امرى استعمال مى‌شود از مباحث بعدى است كه نويسنده در اين قسمت از كتاب نيز ديدگاه‌هاى اصوليين معاصر مذكور را مطرح كرده و تبيين خود را نيز از اين مسأله ذكر كرده است. واجب توصلى و تعبدى و فرق ميان آن دو، معناى واجب عينى و كفايى ونفسى و غيرى و شك در آنها، معناى امر واقع شده بعد از نهى، دلالت امر بر فور و تراخى، مسأله إجزاء و ديدگاه‌هاى اصوليين معاصر و نگارنده در مورد آنها از ديگر مباحث مجلد سوم است.
جلد چهارم:
به بحث درباره مقدمه واجب و اقسام واجب مانند واجب نفسى و غيرى، واجب مشروط و مطلق، واجب معلق و منجز، واجب موسع و مضيّق و ملازمه بين وجوب شىء و مقدمه آن پرداخته و ضمن بين ديدگاه اصوليين مذكور، ديدگاه مؤلف نيز بيان شده است.جلد پنجم:
مبحث ترتّب و امكان و استحاله آن از منظر اصوليين بيان شده و فروع مترتب بر آن مانند تزاحم بين وجوب يك فعل عبادى و وجوب وفا كردن به نذر آن، و تزاحم بين وجوب يك فعل و نهى از فعل ديگر، تزاحم بين وجوب يك فعل و وجوب فعلى ديگر مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
در ادامه مباحث به بحث درباره نواهى پرداخته شده و معناى مدلول نهى، متعلق امر و نهى، اجتماع امر و نهى در امرى واحد و انعكاس ديدگاه‌هاى اصوليين معاصر در اين‌باره از ديگر مندرجات اين مجلد است.
جلد ششم:
مباحثى درباره نهى از شىء مقتضى فساد، مفاهيم اعم از مفهوم حصر يا استثناء، وصف، لقب، عدد، مفهوم موافقت و مخالفت و مفهوم شرط، احكام عام و خاص، تعارض مفهوم با عام، دوران امر بين تخصيص و نسخ و احكام مطلق و مقيد بيان شده و ديدگاه‌هاى همان اصوليين و فقها در مورد اين مباحث مطرح و ديدگاه مختار نويسنده ارائه گرديده است.
جلد هفتم:
مباحث مربوط به قطع و اقسام آن و حجيت قطع، مبحث علم اجمالى و منجزّيت آن و مبحث ظن و شرايط حجيت آن بيان گرديده است.
مجلد هشتم:
ادامه مباحث مربوط به ظنون معتبره و حجيت امارات ظنى بويژه حجيت خبر واحد محفوف به قراين با استفاده از ادله كتاب، سنت، اجماع و دليل عقلى تبيين شده و ديدگاه‌هاى اساطين اماميه در اين باره مطرح و مورد ارزيابى قرار گرفته است.جلد نهم‌تا دوازدهم:
اصول عمليه و شرايط جريان داشتن اين اصول مورد بحث قرار گرفته و ضمن انعكاس ديدگاه‌هاى اصوليين معاصر، ديدگاه خود نويسنده نيز تبيين گرديده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب