أمالي الزّجّاجي
امالى الزجاجى، اثر ابوالقاسم، عبدالرحمن بن اسحاق زجاجى است كه در موضوعات مختلف روايى، تاريخى، شعر، قصه‌هاى عرب و... به زبان عربى، در قرن چهارم هجرى تأليف گرديده است.
| نام کتاب | أمالي الزّجّاجي |
|---|---|
| پدیدآورندگان | زجاجی، عبدالرحمان بن اسحاق (نويسنده)
هارون، عبدالسلام محمد (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | AC 105 /ز3الف8 |
| موضوع | ادبیات عربی - مجموعه‌ها |
| ناشر | دار الجيل |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1407 ق یا 1987 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10150AUTOMATIONCODE |
== ساختار ==کتاب، داراى دو بخش است؛ بخش نخست و اصلى، مشتمل بر بيش از 190 نكته متنوع و بخش دوم، با عنوان «ملحقات امالى زجاجى»، داراى چهار قسم است.
== گزارش محتوا ==امالى‌نويسى، سيره‌اى بوده كه علماء و محدثبن اسلامى، اعم از شيعه و سنى بدان مبادرت مى‌نموده‌اند. در ميان شيعه، امالى صدوق از مشهورترين امالى‌هاست.
امالى‌نويسى، بدين صورت انجام مى‌گرفته كه شاگردان يك استاد گرد وى جمع مى‌شدند تا مطالبى كه استاد مستنداً از اساتيد خود شنيده، با ذكر سند، روايت كند تا آنها بنويسند و بدين ترتيب، مطالب مهم علمى، دينى و... به‌طور مستند در اختيار عموم قرار بگيرد.
نخستين مطلبى كه در امالى زجاجى، بيان گرديده، مطلبى است راجع به آيات 120 تا 122 سوره‌ى نحل كه مى‌فرمايد: «إن ابراهيم كان امة قانتاً...». در مورد واژه‌هاى اين آيه، از قول ابن مسعود چنين بيان شده است:
امّة: مردى كه خير و صواب به وى الهام شده است؛
قانت: مطيع؛
حنيف: واگذارنده شرك؛
اجتباه: برگزيد او را؛
و...
و از قول زجاجى چنين نقل شده است:
قنوت، در لغت به معناى طول قيام است؛ داعى و مصلى را با توجه به همين معنا قانت مى‌خوانند. حنف به معناى عدول كردن و روى برگرداندن است؛ بر همين اساس، مسلمان را حنيف مى‌گويند، چون از شرك روى برگردانده و به اسلام روى آورده است...
عناوين پاره‌اى از مطالب كه در اين کتاب گردآورى شده، بدين قرار است:
اشعارى از انيف بن جبله در توصيف اسب؛
شعر ابن هرمه، در مورد خروج محمد بن عبدالله بن حسن؛
سخن در مورد رقيم اصحاب كهف؛
داستان سپردن كارى از سوى معاوية بن ابى سفيان به شخصى به نام روح بن زنباع و خيانت وى؛
حديث ازدواج امام حسن مجتبى(ع) با خوله بنت منظور بن زبّان؛
شعرى درباره‌ى دوست:
| صديقك حين تستغنى كثير | و ما لك عند فقرك من صديق | |
| فلا تغضب على احد إذا ما | طوى عنك الزيارة عند ضيق |
معناى كلمه‌ى صبر؛
شعرى در مورد غنى و فقير؛
...
پايان‌بخش مطالب امالى، حكايتى است به اين مضمون: روزى، بشّار، از كنار قصه‌گويى در مدينه مى‌گذشت، شنيد كه وى مى‌گويد: هر كس رجب، شعبان و رمضان را روزه بگيرد، خداوند قصرى در بهشت برايش بنا مى‌كند كه صحنش هزار فرسخ در هزار فرسخ است؛ بشّار نگاهى به راهنمايش كرد و گفت: اين خانه، در كانون دوم(دومين ماه در اوج سرماى زمستان)، بد خانه‌اى است.
«ملحقات امالى»، داراى چهار قسمت است؛ قسمت اول، حاوى مطالبى است كه به نقل آنها از امالى صغرى به تنهايى يا از امالى صغرى و غير آن، تصريح شده است.
قسمت دوم، مشتمل بر مطالبى است كه به نقل آنها از امالى وسطى به تنهايى، تصريح گرديده است.
قسمت سوم، شامل مطالبى است كه به نقل آنها از امالى كبرى به تنهايى، تصريح شده است.
قسمت چهارم، دربردارنده مطالبى است منسوب به امالى زجاجى؛ آن هم به‌صورت مهمل و بدون قيد اينكه از كدام امالى نقل شده است.
== وضعيت کتاب ==تحقيق و تصحيح اين کتاب را عبدالسلام هارون بر عهده داشته است.
فهرست موضوعات، فهرست آيات قرآنى، فهرست احاديث، فهرست امثال، فهرست اشعار، فهرست ارجوزه‌ها، فهرست لغات، فهرست اعلام، فهرست شهرها و مواضع، فهرست مراجع شرح و تحقيق و استدراكات در آخر کتاب ذكر شده است.