النكت علی كتاب إبن الصلاح
النكت على كتاب ابن الصلاح، اثر احمد بن على بن محمد بن حجر عسقلانى (متوفى 852ق)، با تحقيق مسعود عبدالحميد سعدنى و محمد فارس، شرح مختصر و استدراك بعضى از مطالب كتاب «مقدمة ابن صلاح» نوشته ابوعمرو عثمان بن المفتى، معروف به ابن صلاح مى‌باشد كه به زبان عربى و در قرن نهم هجرى نوشته شده است.
| النکت علی کتاب إبن الصلاح | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فارس، محمد (محقق)
سعدنی، مسعود عبدالحمید (محقق) ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | معرفه انواع علوم الحدیث مقدمه ابن الصلاح. شرح |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2009 م |
| چاپ | 3 |
| موضوع | ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، 577 - 643ق. مقدمه ابن الصلاح - نقد و تفسیر حدیث - نقد و تفسیر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 107/6 /الف2 ع8022 |
ساختار
كتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب دربردارنده بيست و دو نوع علم از علوم الحديث مى‌باشد.
روش ابن حجر بدين گونه است كه ابتدا قسمت‌هايى از متن كتاب ابن صلاح را ذكر كرده و پس از آن، به شرح و توضيح آن پرداخته است. در پاره‌اى موارد نيز مطالبى از حافظ عراقى (استاد ابن حجر) نقل شده و به تأييد يا مناقشه با آن پرداخته شده است. مطالبى كه مربوط به ابن صلاح مى‌باشد، به‌وسليه رمز «ص» و مطالب مربوط به حافظ عراقى، با «ع» مشخص شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ابتدا زندگى‌نامه مختصرى از ابن حجر و سپس، زندگى‌نامه ابن صلاح بيان گرديده و در پايان، به توصيف پنج نسخه‌اى كه معيار تحقيق و تصحيح كتاب بوده، اشاره شده است.[۱]
در مقدمه ابن حجر، به اين نكته اشاره گرديده است كه وى در خلال بحث از فوائدى كه ابوالفضل بن حسين بر كتاب ابن صلاح جمع‌آورى نموده، هرگاه به نكته‌اى جالب و نغز و در مواردى به اعتراضى قوى و در مواردى به اعتراضى ضعيف همراه با پاسخ آن برخورد مى‌كرده، برخى از آنها را بر حاشيه اصل (كتاب ابن صلاح) مى‌نگاشته و بعدا همان مطالب را جمع‌آورى كرده و به‌صورت كتاب حاضر درآورده است.[۲]
نويسنده در اين كتاب بر گفته‌هاى استاد خود حافظ عراقى نيز نكته‌گيرى نموده است، اما توجه به اين نكته ضرورى است كه: «نكته‌گيرى‌هاى ابن حجر بر حافظ عراقى، بيشتر حالت بحث و مناقشه با او را دارد، تا توجيه و تأييد نظرات استاد».[۳]
كتاب ابن صلاح در واقع اثرى املايى است؛ يعنى ابن صلاح، جزوات درسى خود را به شاگردان املا كرده و در آخر، بررسى كرده و مقدمه‌اى بر آن نوشته است. ابن صلاح در اين كتاب، تمام آثار دانشمندان قبل از خود را، چه آثار مدون مثل كتاب خطيب بغدادى و حاكم نيشابورى و چه آثار غير مدون، يا از افراد غير معروف، مثل ترمذى و خطابى، كه نظراتشان در كتاب ديگرى آمده است، در اختيار داشته و با مطالعه آنها، مطالب را با طبقه‌بندى تفكيكى و مشخص، به‌صورت جداجدا، با بحث منطقى در مورد هر مطلب، آورده است. وى در كتاب خود، علوم الحديث را در 56 علم توسعه داده و بيان كرده كه اقسام ديگرى نيز وجود دارد.[۴]
ابن حجر در اثر حاضر، به توضيح و شرح بيست و دو علم از اين علوم پرداخته است كه به ترتيب عبارتند از: صحيح، حسن، ضعيف، مسند، متصل، مرفوع، موقوف، مقطوع، مرسل، منقطع، معضل، تدليس، شاذ، منكر، اعتبار، زيادات الثقات، افراد، علل، مضطرب، مدرج، موضوع و مقلوب.
نكته‌گيرى‌هاى ابن حجر بر ابن صلاح در اين كتاب را مى‌توان در چهار زمينه زير تقسيم‌بندى نمود: دفاع از ابن صلاح؛ اعتراض بر او و مناقشه با او؛ شرح برخى مطالب لغوى و اصطلاحى و مطالب اضافى بر مطالب كتاب ابن صلاح.[۵]
وضعيت كتاب
اين كتاب علاوه بر تحقيق مسعود عبدالحميد السعدنى و محمد فارس، با تحقيق دكتر ربيع بن هادى عمير، در سال 1404ق1984/م در جامعة الإسلامية مدينه نيز، به چاپ رسيده است.[۶]
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها توسط محقق نوشته شده و در آنها بيشتر به ذكر منابع، پرداخته شده است.