کرمانی، محمدکریم بن ابراهیم
حاج محمدکریم خان بن ابراهیم ظهیرالدوله بن مهدی قلی خان (1225-1288ق)، سومین رهبر سلسله شیخیه کریمخانیه و باقریه که بعد از حاج سید کاظم رشتی رهبری و پیشوایی این مکتب را بر عهده گرفت؛ در بيشتر علوم فلسفی و كلامی، فقهی و ادبی و علوم لغت، طب استاد بوده است.
| نام | کرمانی، محمدکریم بن ابراهیم |
|---|---|
| نام های دیگر | محمدکریم خان بن ابراهیم خان ظهیرالدوله
کرمانی، ک‍ری‍م بن ابراهیم ک‍ری‍م بن ابراهیم ک‍ری‍م‌خ‍ان، محمد محمدکریم خان کرمانی Karim Khan Kermani |
| نام پدر | ابراهيم خان ظهير‌الدوله |
| متولد | هجدهم محرم 1225ق |
| محل تولد | کرمان |
| رحلت | 1288 ق |
| اساتید | سيد كاظم رشتى |
| برخی آثار | رساله دلاکیه |
| کد مؤلف | AUTHORCODE3110AUTHORCODE |
ولادت
حاجى محمد كريم خان، پسر ابراهيم خان ظهير‌الدوله است. پدر او، پسر مهدى قلى خان، برادر آقا محمد خان و عموى فتحعلى شاه بود. محمد كريم در هجدهم محرم 1225ق در کرمان ديده به جهان گشود.
کسب علم و دانش
وى در دوران كودكى، نزد آقا سيد زين‌العابدين مجتهد به فراگرفتن علوم و پيش ميرزا محمد على اصفهانى، به آموختن هنر پرداخت. در شانزده سالگى پس از فوت پدرش به كربلاى معلى رفت و در محضر درس سيد كاظم رشتى، زانوى شاگردى زد. وى از علماى نامدار و مشهور اواخر قرن سيزدهم هجرى و از تلامذه مشهور سيد كاظم رشتى بود و بنا بر آنچه شنيده شده، مدتى در درس شيخ احمد احسائى نيز شركت مى‌كرده است.
وى رئيس و سرسلسله يك فرقه از طايفه شيخيه مى‌باشد كه به حاج كريم خانى معروف‌اند. حاج محمد كريم خان از معدود علمايى بود كه در جميع فنون عقليه و نقليه دعوى استادى مى‌نمود. از جماعت شيخيه بعد از سيد كاظم رشتى گروهى به وى گرويدند و او را ركن چهارم از اركان اصول عقايد خويش گرفتند. سيد محمد على باب در كتاب بيان، در شأنش گفته: ان الكريم كان فى الکرمان كريماً. هر چند وى در زمان ناصرالدين شاه و گويا به فرمان او، رساله‌اى در رد باب نگاشت كه به طبع رسيده است.
وفات
وى در 22 شعبان 1288ق، در 63 سالگى، در حالى كه عازم سفر كربلا بود، در بين راه، دار فانى را وداع گفت. جنازه او را در رواق حضرت حسين بن على(ع)، در پايين پاى استادش، سيد كاظم رشتى به خاک سپردند.
آثار
حدود ششصد اثر قلمى از وى نقل كرده‌اند كه اهم آثار آن به شرح زير است:
- فطره سليمه: در توحيد، نبوت، امام و ركن رابع.
- طريق النجاة: در علم طريقت.
- رجوم الشياطين: در اقامه براهين بر توحيد، نبوت و امامت.
- الزام النواصب: در توحيد، نبوت، امامت و ركن.
- لوح محفوظ: در تحقيق لوح ارتسام و مثل.
- لب الالباب: در اسرار خلقت ملك و مواليد.
- نعيم الابرار: در اثبات اين كه رسول خدا(ص) اول كاينات است.
- فصول: در كليات حكم الهيه.
- مهدويه: در كيفيت صدور اثر مؤثر مشتمل بر اسرار و حكم بسيار.
- شمس المنيرة: در تكون شعله و صدور نور.
- فوايد سبعه: در بيان، معانى، ابواب و امامت.
- ابواب الجنان: در حقوق برادران.
- حقايق الطب: در كليات علم طب.
- دقايق العلاج: در دقايق عمليه طب.
- جوامع العلاج: در قواعد علميه طب.
- ياقوت الحمراء: در كيفيت الوان و باطن و ظاهر آنها و رنگ سرخ.
- خلاصة التجارب.
- علم اليقين.
- حجة القاطعه: در تصحيح اخبار.
- فوايد، قواعد، سوانح: در محكمه بين اصوليين و اخباريين.
- ظرايف الدعوات.
- اذكار الاسبوع.
- وقايه المسافر.
- نخبه در تعقيبات.
- علاج الارواح در عزايم و خواتيم و طلسمات والواح.
- شهاب الثاقب در رجم النواصب.
- ازهاق الباطل در رد باب.
- تذكره در علم نحو.
- روضه در احاديث شريفه و بدايع و حكايات و اشعار.
- تفسير سوره مباركه حجرات.
- رساله‌اى در علم قرائت.
- رساله‌اى در رسم الخط قرآن.
- تبصره در علم صرف.
- رساله‌اى در قانون تحرير و آداب كاتب و كتاب.
- رسالات در علم صناعت و فلسفه.
- ارشاد العوام در حكمت.
- سلطانيه در توحيد، نبوت، امامت.
- نصرةالدين.
- هداية القوم: در فروع دين.
- رساله دلاكيه.
منابع مقاله
- ريحانة الادب، ج 3، ص 360.