رسائل (موسوی گلپایگانی)
رسائل، كتابى مشتمل بر پنج رساله از فقيه بزرگ سيد جمال‌الدين موسوى گلپايگانى(1295 - 1377ق)، به زبان عربى است.
| رسائل (موسوی گلپایگانی، سید جمال‌الدین) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی گلپایگانی، جمال‌الدین احمد (نويسنده) |
| ناشر | المطبعة الحيدرية |
| مکان نشر | نجف اشرف - عراق |
| سال نشر | 1370 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اصول فقه شیعه - قرن 14
غیبت (اخلاق اسلامی) فقه جعفری - قرن 14- پرسشها و پاسخها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 159/8 /م8ر5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اگر چه اين اثر بيشتر به دو رساله «الاجتهاد و التقليد»(تأليف 1349ق) و «اجتماع الامر و النهى»(تأليف 1337ق) شناخته مى‌شود، اما رساله «فى البقاء على تقليد الميت» كه جزء مسائل اجتهاد و تقليد است در ضمن رساله مستقلى در سال 1356ق، تأليف شده و دو رساله ديگر نيز در اين كتاب ديده مى‌شود. اهميت اين اثر بدين جهت است كه نويسنده آن، از شاگردان برجسته ميرزا حسين غروى نايينى(1277 - 1355ق)، بوده و حدود سى سال از محضر ايشان بهره‌مند شده است.
ساختار
رساله‌هاى پنج‌گانه كتاب با سبكى روان، اما به شيوه تبويب قديم نگارش شده است و لذا ممكن است براى يافتن موضوعى خاص در يك رساله وقت زيادى صرف شود.
گزارش محتوا
فى الاجتهاد و التقليد
مبحث اول: نويسنده، در ابتداى اين رساله، متذكر شده است كه اجتهاد، نتيجه علم اصول و فايده آن است، پس شايسته است كه آن را از مسائل اصولى به حساب نياوريم، اما تقليد، اينكه آن را جزء مسائل فقهى بدانيم، اولى از اين است كه آن را از مسائل اصولى بخوانيم.
تعريف مجتهد، اينكه جريان اصول عمليه در شبهات حكميه وظيفه مجتهد است، اما جريان آن در شبهات موضوعيه خارج از وظيفه مجتهد، علوم مورد نياز مجتهد، اجتهاد متجزى و مطلق و وظايف و اختيارات آنها، جايز بودن قضاوت مجتهد متجزى، حجيت فتواى غير اعلم، شرط عدالت در اجتهاد از جمله مطالب مبحث اول اين رساله است.
مبحث دوم: بحث تقليد در دو مقام طرح شده است:
- حقيقت تقليد: مشتمل بر معناى لغوى و اصطلاحى تقليد و شبهات تقليد و...؛
- وجوب تقليد: مشتمل بر وجوب عقلى تقليد، شرايط عدول از مجتهد، استصحاب جواز بقا بر تقليد ميت و دو تنبيه.
فى البقاء على تقليد الميت
نويسنده، اگر چه اين مسئله را در آخر رساله قبل مطرح كرده بود، اما تفصيل مطلب را شش سال بعد در ضمن اين رساله بيان نموده است.
وى، ابتدا به طرح موضع نزاع پرداخته و با تذكر اين نكته كه قول به جواز تقليد ابتدايى از مجتهد، از اقوال شاذ است، محل اختلاف را جواز بقاء بر تقليد ميت دانسته و به تبيين اين موضوع مى‌پردازد. وى، ادله طرفين دعوا را مطرح مى‌كند و مورد نقد قرار مى‌دهد.
فى قاعدة الترتب
اين رساله، با قاعده ترتّب آغاز شده است. منظور از ترتب آن است كه يكى از دو امرى كه به لحاظ زمانى و موضوعى متحد هستند، مشروط به عصيان ديگرى و مترتب بر تقدير مخالفت با آن باشد.
نويسنده، اثبات وقوع ترتب را مبتنى بر مقدماتى دانسته كه ابتدا پنج مقدمه را بيان مى‌كند.
اشكالى كه در اين‌جا مطرح مى‌شود اين است كه اگر چه ترتب عقلاً ممكن است، مانند جمع بين اتيان حج و صرف مال در مورد دَين، اما مسئله اين است كه اگر مكلف مالش را در مورد دَينى كه بر عهده اوست صرف كند، از استطاعت خارج مى‌شود و با خروج او از استطاعت، ديگر اگر حج را اتيان هم نمايد مجزى نيست. چهار تنبيه پيرامون موضوع ترتّب، تعدد جهت و عدم آن و اعتبار مندوحه عناوين ديگرى است كه به آنها پرداخته شده است.
در ادامه، مطالبى از قبيل بيان متعلق امر و نهى، نسبت‌هاى متصور بين دو عنوان كلى، اقسام اجتماع دو عنوان كه بينشان عموم و خصوص من وجه باشد و... مطرح شده و در پايان، دو تنبيه: يكى، در مورد جايگاه كفايت تعدد جهت در رفع تضاد و ديگرى، درباره ثمره قول به جواز يا امتناع اجتماع امر و نهى، ذكر شده است.
فى الغيبة
اين رساله استدلالى، تقريرات بحث غيبت در ماه رمضان سال 1347ق، است كه به قلم سيد محمد هاشمى تأليف شده است.
اين رساله، در دو مقام بيان شده است:
- حرمت غيبت كه به ادله اربعه بر آن استدلال شده است؛
- بيان حقيقت غيبت و ماهيت آن و شرايط غيبت كه در ضمن نه مسئله بيان شده است.
مسائل متفرقة
اين رساله كه مشتمل بر بيست مسئله مهم استدلالى فقهى است. در سال 1365ق، تأليف شده است.
وضعيت كتاب
اين اثر، اولين بار در سال 1370ق، در نجف چاپ شده است. كتاب، فاقد فهرست و پاورقى است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.