شاذان قمی، شاذان بن جبرئیل
سديدالدين، ابوالفضل، شاذان بن جبرئيل بن ابى‌طالب قمى در شهر قم متولد گشته اما ساكن مدينه منوره بوده و در تأليفات خود نيز اشاره نموده كه در شهر مدينه آنها را نوشته است.
| نام | شاذان قمی، شاذان بن جبریل |
|---|---|
| نام های دیگر | شاذان، ابوالفضل
شاذان بن جبرئیل قمی، ابوالفضل قمی، سدید الدین شاذان بن جبرئیل |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 660 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | الفضائل لابن شاذان |
| کد مؤلف | AUTHORCODE2356AUTHORCODE |
وى بنا بر نظر بزرگانى چون سيد محسن امين و شيخ آقا بزرگ تهرانى از علماى قرن ششم هجرى است.
سيد محيى‌الدين بن زهره در سال 548 هجرى از او روايت نقل كرده است. در پايان كتاب كفاية النصوص خزاز نيز، اجازه‌اى به خط سديدالدين براى عبدالله بن على بن زهره و فرزندش محمد بن عبدالله بن على وجود دارد كه در پايان آن تاريخ 584 هجرى ذكر شده است.
با وجود چنين قرائنى و اينكه تاريخ تأليف كتاب إزاحة العلة 558 هجرى مى‌باشد، اطمينان كامل حاصل مى‌شود كه دوران زندگى او قرن ششم هجرى است.
اشتراك
مشترك بودن نام و لقب و كنيه در بسيارى اوقات مشكلاتى را در شناختن افراد پيش مى‌آورد.
فرد مورد نظر ما نيز با دو نفر ديگر اشتراكاتى دارد كه اين اشتراك موجب شده بعضى آنها را يك نفر بدانند و بعضى مانند شيخ حرّ عاملى كتابهايى از سديدالدين را از شخصى ديگر بپندارند.
شاذان در نام سه نفر از بزرگان شيعه وجود دارد:
- سديدالدين، شاذان بن جبرئيل قمى كه محل بحث و سخن ما است.
- ابوالحسن محمد بن احمد بن على بن شاذان قمى، كه استاد كراجكى و از قرن پنجم هجرى است و كتابى دارد با نام «فضائل» يا «مأة منقبة».
- فضل بن شاذان نيشابورى، مؤلف كتاب «فضل اميرالمؤمنين» و متوفاى 260 هجرى. فضل از شاگردان و اصحاب امامان نيز بوده و از آنان روايت نقل كرده است.
با توجه به جهات فراوان اشتراك در اين سه نفر، بايد دقت كرد تا بين آنها اشتباه پيش نيايد.
اساتيد
از اساتيد و مشايخ شاذان بن جبرئيل تنها نام «عمادالدين طبرى»صاحب كتاب «بشارة المصطفى» و پدر بزرگوارش «جبرئيل بن ابى‌طالب» به دست آمده است.
شاگردان
در اين قسمت نام تعدادى از بزرگان به عنوان شاگردان شاذان بن جبرئيل در تاريخ ثبت است، از جمله:
- فخار بن معد موسوى
- سيد محيى‌الدين بن زهره
- عبدالله بن على، پدر سيد محيى‌الدين
- محمد بن مشهدى صاحب كتاب مزار
- على بن محمد ليثى واسطى
تأليفات
كتبى كه از شاذان بن جبرئيل به يادگار مانده عبارتند از:
- إزاحة العلة في معرفة القبلة من سائر الأقاليم، كه در سال 558 هجرى آن را تأليف نموده.
- تحفة المؤلف الناظم و عمدة المكلف الصائم، كه پيرامون احكام روزه است.
- الفضائل، كه به عنوان معروفترين كتاب شاذان بن جبرئيل مطرح است؛ اما در انتساب اين كتاب به شاذان محل بحث است و على رغم شهرت انتساب، بنابر تحقيق، نويسندۀ كتاب كسى ديگر است زيرا بين تاريخ وفات شاذان بن جبرئيل - حدود 600 هجرى - و تاريخ تأليف كتاب فضائل - در متن كتاب تاريخ 660 هجرى ذكر شده - بيش از نيم قرن فاصله هست.
- كتاب الروضة، كه به عنوان مختصر و خلاصۀ الفضائل است. اين كتاب نيز مانند الفضائل از شاذان نيست و اين دو كتاب را بايد جزء كتب مجهول المؤلف دانست.
وفات
تاريخ وفات وى دقيقا مشخص نيست؛ اما او تا سال 584 هجرى مسلّما زنده بوده و تاريخ وفات او را در حدود سال‌هاى 590 تا 600 هجرى دانسته‌اند.
از قول محمد بن عبدالله بن على بن زهره الحسينى استفاده مى شود كه شاذان بن جبرئيل قبل از سال 604ق از دنيا رفته است (اعيان الشيعه 32 ص 106) و روى جلد كتاب الفضائل از منشورات رضى سال وفات او را 660ق نقل شده است.
وابسته‌ها
الروضة في فضائل أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب«صلوات‌الله‌وسلامه‌عليه»